Սուրբ Ներսէս Շնորհալի` Մեծ հայրապետն հայոց - Ներսէս եպիսկոպոս Կաթողիկոսի օգնական
Ներսէս Շնորհալի եպիսկոպոս արեւելեան ճանապարհորդութենէն Ծով դղեակ վերադառնալով երեսուն տարիէ աւելի կը նուիրուի Եկեղեցւոյ պայծառութեան եւ հոգելից սերունդ դաստիարակելու եւ գիտնական հոգեւորականութիւն մարզելու աշխատանքին։ Իր շուրջ կը հաւաքէ աշակերտներու եւ վարդապետներու բազմութիւն մը որոնք իրենց կարգին պիտի ծաւալէին Քրիստոսի լոյսը թէ՛ Կիլիկիոյ, թէ՛ Մեծ Հայքի եւ թէ՛ համասփիւռ հայութեան մէջ։
Աշակերտներու կրթութեան եւ միանգամայն ժողովուրդի հոգեւոր զարգացումն ու վերելքը խթանելու համար Գրիգորիս Կաթողիկոս կը ծրագրէ հանրամատչելի մեկնութիւններ պատրաստել։ Խանդավառութեամբ կը ձեռնարկէ իր մեծ քեռիին՝ Գրիգոր Վկայասէր Կաթողիկոսի օրինակով, սուրբերու նորանոր վարքեր եւ վկայաբանութիւններ, տէրունական եւ Աստուածածնի տօներու նուիրուած ներբողներ յօրինել։ Այս լուսաւորութեան աշխատանքին կը հրաւիրէ ոչ միայն իր եղբայրը այլ նաեւ Ստեփանոս Մանուկ Վարդապետին մօտ սորված իրենց աշակերտակիցները։
Շատ հաւանաբար այս շրջանին է որ Իգնատիոս Շնորհալին, որ Սեաւ լերան Շափիրին մենաստանը առանձնացած էր, կը գրէ Ղուկասի աւետարանին մեկնութիւնը, դիւրըմբռնելի եւ ներդաշնակ ոճով շարադրուած։ Գրած է նաեւ Եսայի մարգարէի մեկնութիւն մը եւ Առաջաւորաց պահքի մասին բացատրութիւն մը։
Իրենց աշակերտակից Սարգիս Շնորհալին նոյնպէս կը շարադրէ առաքելական Ընդհանրական նամակներու համառօտ մեկնութիւն մը, Յովհան Ոսկեբերան հայրապետի ոճով։ Սարգիս, յետագային, Սեաւ լերան Քարաշիթ վանքը քաշուելով, պիտի ընդլայնէ, լրացնէ եւ աւարտին հասցնէ այս աշխատութիւնը։
Ներսէս Շնորհալի ալ կը շարադրէ Կաթուղիկէ եօթ նամակներու մեկնութիւն մը՝ սուրբ Հայրերու խօսքերէն հատուածաբար քաղելով եւ միահիւսելով։
Ներսէս սկսած է նաեւ մեկնել Մատթէոսի աւետարանը, հեզասահ եւ պարզ ոճով, սակայն, հասնելով մինչեւ Ե. գլուխի 17րդ համարը մեզի անյայտ պատճառներով կ՚ընդհատէ եւ երկը անաւարտ կը մնայ։ 150 տարի ետք, Թադէի վանքին մէջ, սոյն մեկնութիւնը իր աւարտին պիտի հասցնէ Յովհաննէս Երզնկացին։
Բաւական ծանր եւ դժուար պայմաններու մէջ այս բոլորը հնարաւոր դարձաւ արշաւանքներու եւ ասպատականութիւններու թատերաբեմ դարձած տարածաշրջանի մը մէջ։ Եդեսիոյ լատին տիրակալները՝ որոնց իշխանութեան մէջ կը գտնուէր Ծով դղեակը, իրենց հնարաւորութեան չափով կը փորձէին պահպանել սեփական տարածքները եւ խաղաղութիւնն ապահովել իրենց տէրութեան սահմաններէն ներս։
1136ի աշնան տխրալուր գոյժ մը սուգով կը պատէ Շնորհալի երկու եղբայրները՝ Գրիգորիս Կաթողիկոսն ու Ներսէս եպիսկոպոսը։ Սուլտան Մահմուտ ասպատակելով Քեսունի շրջակայքը աւերած ու հրկիզած էր իրենց ուսումնարանը՝ Կարմիր վանքը։
Բիւզանդիոնի Յովհաննէս Կոմնենոս կայսրն ալ իր բանակներով ժամանած էր Կիլիկիա եւ ահ ու սարսափ տարածելով անխնայ կ՚աւերէր հայոց վանքերն ու եկեղեցիները։
Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ
