ՄԽԻԹԱՐ ԱԲԲԱՀԱՅՐ` Մխիթարեան միաբանութեան հիմնադիրը (10)

Մ­ԽԻ­ԹԱՐ ՍԱՐ­ԿԱ­ՒԱԳ ԲԱ­ՍԵ­ՆԻ ՎԱՆ­ՔԻ ԼՈՒ­ՍԱ­ՐԱՐ ԵՒ ՈՒ­ՍՈՒ­ՑԻՉ

Մ­խի­թար Բա­սե­նի վան­քը կը հաս­տա­տուի 169­2ի Մայի­սի վեր­ջե­րը։ Մել­քի­սէթ եպիս­կո­պո­սը, Բա­սե­նի վան­քի առաջ­նոր­դը, Մխի­թա­րի կը յանձ­նէ ոչ միայն լու­սա­րա­րի պաշ­տօ­նը այլ նաեւ աշա­կերտ­նե­րու դաս­տիարա­կու­թիւ­նը։ Մխի­թար պար­տա­ճա­նա­չու­թեամբ կը նուի­րուի իր պաշ­տօ­նին, ըն­թեր­ցու­մի եւ աղօթ­քի։

­Կա­րի­նի առաջ­նորդ Աւե­տիք եպիս­կո­պո­սը Մխի­թար սար­կա­ւա­գին ի զուր սպա­սե­լէ ետք մարդ կը ղր­կէ Բա­սե­նի վանք՝ հա­մո­զե­լով կամ սպառ­նա­լի­քով զինք բե­րե­լու հա­մար, սա­կայն Մխի­թար ան­տե­ղի­տա­լի կը մնայ իր որո­շու­մին մէջ։ Վար­քա­գի­րը կը նշէ որ Աւե­տի­քէն աւե­լի զօ­րա­ւոր էր Մել­քի­սէթ եպիս­կո­պո­սը եւ Կոր­դուաց գա­ւա­ռէն իր ազ­գա­կից­նե­րէն շա­տե­րը բե­րած էր իր մօտ բնա­կե­լու, որոնք իր թի­կուն­քին կանգ­նած էին։ Ուս­տի Աւե­տիք եպիս­կո­պո­սը ձեռն­պահ կը մնայ մի­ջամ­տե­լէ։­

Այս տա­րի­նե­րու պատ­մու­թիւնն ու­սում­նա­սի­րե­լով կը տես­նենք թէ եկե­ղե­ցա­կան աթոռ­նե­րու տի­րա­նա­լու հա­մար՝ հայ ազ­գաբ­նակ­չու­թեան մէջ որ­քան խռո­վու­թիւն­ներ, հա­լա­ծանք­ներ, մատ­նու­թիւն­ներ եւ սպա­նու­թիւն­ներ կազ­մա­կեր­պուած են հա­յա­շատ տար­բեր քա­ղաք­նե­րու մէջ։ Այս տա­րաբ­նոյթ երկ­պա­ռա­կու­թիւն­նե­րու շար­քին, Կոս­տանդ­նու­պոլ­սոյ ան­վերջ վէ­ճե­րէն մէ­կու մը ըն­թաց­քին, 168­4ին լա­տին­նե­րուն յա­րող խմ­բա­կին առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով ֆրանկ եւ կա­թո­լիկ կ՚ա­նուա­նեն։ Ասոնց պա­րագ­լու­խը Սար­գիս Եւ­դո­կիացի անու­նով եպիս­կո­պոս մըն էր, որ քա­նի մը տա­րի ետք, 171­4ին, երբ պայ­քա­րը ծայ­րայեղ ատե­լու­թեան կը հաս­նի եւ բան­տար­կուե­լով մա­հուան դու­ռը կը հաս­նի, հա­ւատ­քը ու­րա­նա­լով կ՚իս­լա­մա­նայ։­

Երբ Մխի­թար սար­կա­ւագ 169­2ին կը հաս­նի Կա­րին, քա­ղա­քը ար­դէն մէկ տա­րի է որ խռո­վու­թիւն­նե­րու մէջ էր եւ Աւե­տիք եպիս­կո­պո­սը բուռն կեր­պով կը հա­լա­ծէր անոնք որ Քրիս­տո­սի մէջ եր­կու բնու­թիւն կը դա­ւա­նէին եւ կ՚ըն­դու­նէին Քաղ­կե­դո­նի Ժո­ղո­վը եւ Լե­ւոն պա­պը։

Մ­խի­թար այս հար­ցե­րու մա­սին կը սկ­սի պրպ­տել լա­ւա­գոյն կեր­պով տե­ղե­կա­նա­լու հա­մար եւ օր մը աբե­ղայէ մը կ՚ի­մա­նայ որ վար­դա­պետ մը ըսած էր թէ վան­քի եկե­ղեց­ւոյ մեծ Ճա­ռըն­տի­րին մէջ Քաղ­կե­դո­նի ժո­ղո­վին մա­սին գրուած կայ. կը վա­զէ եկե­ղե­ցի եւ տես­նե­լով հաս­տա­փոր մա­տեանը՝ առանց ցու­ցա­կի եւ բո­վան­դա­կու­թեան տե­ղե­կու­թեան, կը ծն­րադ­րէ Աս­տուա­ծա­մօր պատ­կե­րին դի­մաց եւ Տի­րա­մօր օգ­նու­թիւ­նը կը խնդ­րէ։ Մօ­տե­նա­լով մա­տեանին՝ առա­ջին բա­ցած էջին վրայ կը կար­դայ. «Պատ­մու­թիւն սր­բոյ Ժո­ղո­վոյն Քաղ­կե­դո­նի որ գու­մա­րե­ցաւ հրա­մա­նաւ սր­բոյն Լե­ւո­նի Հռով­մայ հայ­րա­պե­տին՝ ընդ­դէմ Եւ­տիքեայ եւ Դէոս­կո­րո­սի» եւայլն։ Օրեր շա­րու­նակ Մխի­թար ու­շի ու­շով կ՚ու­սում­նա­սի­րէ եւ կր­կին ու կր­կին ան­գամ կը կար­դայ այդ Ճա­ռըն­տի­րը եւ քա­ղուա­ծա­բար օրի­նա­կե­լով՝ օգ­տա­կար հա­տուած­նե­րէն հա­տըն­տիր մը կը կազ­մէ։ Նպատակն էր խնդիրին լաւ ծանօթանալ, խորը թափանցել եւ հիմնաւոր կերպով ճշմարտութիւնը յայտնաբերել։