Մարդասիրութեան եւ հաւատքի հրաշքը նացիստական սարսափի ստուերի ներքոյ
Ֆաուստա Սպերանցա – Վատիկան Նիուզ
75 տարի առաջ՝ 1945 թուականի յունուարի 27-ին, Կարմիր Բանակի զօրագնդերը մտան Օսվենցիմի համակեդրոնացման ճամբար, որտեղ գտան ողջ մնացած եւ փրկուած տասնեակ մարդկանց, ովքեր բաւականաչափ ուժ չունեցան, որպէսզի կարողանային քայլել գերմանացի զինուորների հետ, որոնք լքել էին ճամբարը մի քանի օր առաջ՝ իրենց հետ տանելով հարիւրաւոր գերիների եւ ջանալով մաքրել հրէաների բնաջնջման փորձի յանցանշանները: 2005 թուականից ի վեր, Միացեալ Ազգերի նախաձեռնութեամբ, ամբողջ աշխարհը յունուարի 27-ը նշում է որպէս յիշատակի օր:
Այս անմոռանալի պատմութեան էջերի հեղինակների շարքում կան նաեւ այնպիսի մարդիկ, ում եւս վիճակուած էր յայտնուել Օսվենցիմում, սակայն, նրանք երբեք չհասան այնտեղ՝ շնորհիւ մեծահոգի մարդկանց, ովքեր հրէաներից շատերին փրկեցին նացիստական մոլուցքի ճիրաններից: Տերրաչինա ընտանիքը (հայրը, մայրը եւ չորս երեխաները) փրկուեց շնորհիւ Անիտա Թանայի, ում հանդիպել էին մի քանի օր առաջ: Հայրը, մայրը եւ երեխան, որին դեռեւս կրում էր իր կրծքի տակ, աւելի քան մէկ տարի ապրեցին Անիտայի տանը: Մի քանի շաբաթ անց, վեցամեայ տղային ապաստան տուեց Չենչելլի ընտանիքը, իսկ եօթ եւ չորս տարեկան երկու աղջիկները պատսպարուել էին Դորոթէայի Քոյրերի մենաստանում՝ Յանիկուլում: Այս բոլոր մարդիկ, ինչպէս ֆաշիստների, այնպէս էլ նացիստների կողմից բռնաճնշումների ենթարկուելու սպառնալիքի տակ էին: Պատմութեան այդ ժամանակաշրջանում, բոլոր նրանց համար, ովքեր հրէաների էին թաքցնում՝ խոյս տալու ոչ մի հնարաւորութիւն չկար:
Պատմութիւնը, որը յաւէրժանում է ողջ մնացած վկաների հետ Ֆաուստա Սպերանցայի արձանագրած հարցազրոյցներում, տեղի է ունենում 1943 թուականի հոկտեմբերի 16-ին յաջորդող օրերին: Այս թուականը պատմութեան մէջ գրանցուել է կեթթօներում եւ Հռոմի միւս թաղամասերում իրականացուած շուրջկալների վայրագ գործողութիւնների պատճառով: Այս շուրջկալի ընթացքում ձերբակալուեց 1259 մարդ, որից 1023-ը աքսորուեցին Օսվենցիմի մահուան ճամբար: Ողջ մնացին միայն 16-ը՝ 15 տղամարդ եւ մէկ կին:
Ատելութեան այս անհեթեթ ողբերգութեան ստուերում մարդասիրութեան եւ հաւատքի կրկնակի հրաշք տեղի ունեցաւ:
Մի քանի տարի առաջ, 105 տարեկան հասակում վախճանուած Լետիցիա Տերրաչինան խոստովանել է, որ նախ բարեկամներին է դիմել՝ օգնութեան ակնկալիքով, սակայն բախուել վախի պատի: Այնուհետեւ, օրերից մէկ օր, մսագործի խանութում հանդիպելով Անիտա Թանային, Լետիցիան իր մէջ քաջութիւն գտաւ եւ յուսահատ աղերսն ուղղեց նրան՝ յանուն իր երեխաների եւ դեռեւս չծնուած մանկան կեանքի փրկութեան: Նա յղիութեան ութերորդ ամսում էր: Գուցէ այդ տիկնոջ աչքերում արտացոլուած էր այն, ինչը կար հոգու խորքում. Անիտան, ում այն ժամանակուայ երեխաներն այսօր բնորոշում են որպէս «շատ մեծահոգի եւ բարեպաշտ կին», ապրում էր երկու սենեականոց բնակարանում իր ամուսնու հետ, ով Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի հետեւանքով անդամալոյծ էր դարձել: Նա իր տան դռները բացեց այդ հետապնդուող ընտանիքի առջեւ, քանզի ոչ մի ռասայական տրամաբանութիւն չէր կարող մթագնել եղբայրսիրութեան մասին քրիստոնէական պատգամը, որով նա միշտ առաջնորդուել է: Անիտան իր մահճակալը տրամադրեց յղի կնոջը, իսկ ինքը ամուսնու հետ քնում էր բազմոցին մինչ այն օրը, երբ ժամանեցին Դաշնակիցները եւ ազատագրեցին Հռոմը նացիստներից ու ֆաշիստներից:
Դեռ երէկուայ փոքրիկ երեխան այսօր արդէն 75 տարեկան է: Նրա անունը Ֆերնանդո է եւ պատմում է, որ մահանալիս Անիտան ցանկացել է իրեն կրկին տեսնել:
Ֆերնանդո Տերրաչինային համակում են տարատեսակ յոյզերը, երբ պատմում է, որ ինքն աւելի «յաջողակ» է եղել, քան իր եղբայրները, քանի որ «չի գիտակցել, թէ ինչպիսի սոսկալի իրադարձութիւններ էին տեղի ունենում իր շուրջը եւ երբեք չի բաժանուել մօրից»: Միեւնոյն ժամանակ խոստովանում է, որ վեց-եօթ տարեկան հասակում, երբ սկսել է փոքր-ինչ հասկանալ այն անհանգստութիւնը եւ վախը, որ զգացել է իր ընտանիքը՝ շատ յաճախ գիշերային մղձաւանջներ է ունեցել: Երազներ, որոնցում նա խուճապահար փորձում էր խոյս տալ գերմանացիներից:
Նրա երկու քոյրերը նոյնպէս շատ բան ունեն յիշելու: Միլենան եւ Բեթթինան նկարագրում են, թէ ինչպիսի խաղաղութիւն էր տիրում այն մենաստանում, որտեղ ապաստանել էին եւ, թէ «որքան դժուար էր փախչելը»: Աղջիկներին ապաստան էին տուել միանձնուհիները, ովքեր «շփոթում էին» նրանց բարեկիրթ ընտանիքի ուսեալ երիտասարդ դուստրերի հետ, որ ապրում էին վանքում:
Վատիկանի աշխատակիցներից մէկն էր, որ աղջիկներին ուղեկցեց միանձնուհիների մօտ, իսկ տղային՝ Լեոնէին, պահեց իր տանը: Այսօր Լեոնէն պատմում է, որ իրեն իսկապէս վերաբերուել են որպէս ընտանիքի որդու: Մասսիմիլիանոն՝ Սուրբ Աթոռի այդ աշխատակցի միակ որդին, մէկ օրում ձեռք բերեց իրեն հասակակից մի «փոքրիկ եղբայր», ում հետ պէտք է կիսէր այն ամէնը, ինչ ունէր:
Այսօր, աւելի քան 80 տարի անց, նա վերյիշում է, թէ ինչպէս էր լաց լինում, երբ Լեոնէն մեկնում էր: Օսվենցիմի ազատագրումից 75 տարի անց, նա վկայում է իր ծնողների հերոսական քայլի մասին՝ կարծես թէ խօսքը վերաբերում էր շատ սովորական մի որոշման, որ կայացրել էին երկու խորապէս հաւատացեալ մարդիկ՝ համակուած Քրիստոսի պատգամով:
Մասսիմիլիանո Չենչելլին, ով իր կեանքը նուիրեց քաղաքականութեանը, ոգեկոչում է իր հօր՝ Պիոս XII-ի աշխատակցի յիշատակը: Նա յատկապէս ընդգծում է հօր ծայրաստիճան համեստութիւնը: Տանը յաճախ լսում էր Սրբազան Քահանայապետ Պիոս XII-ի վճռական տրամադրուածութեան շնորհիւ ուրիշ հրէաների փրկուած կեանքերի պատմութիւններ. հարիւրաւոր տղամարդկանց, որոնց թաքցրել են պալատական պահակների անուան տակ, ինչպէս նաեւ կանանց, որոնց ապաստան էր տրամադրւում Վատիկանի պալատներում կամ մենաստաններում:
Ի հարկէ, ռասայական ատելութեան եւ մահուան Ճամբարների ողբերգութիւնը շարունակում է մնալ մարդկանց յիշողութիւններում, սակայն պահպանւում են նաեւ այն մարդկանց սիրոյ դրսեւորումները, ովքեր բոլորովին այլ հետք են թողել՝ մարդասիրական շարժման եւ խորը հաւատքի վկայութեան:
Թարգմանեց՝ Հրանուշ Սարգսեանը
Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ
