Ատրպէյճանցիները քանդած են Արցախի Թթու Ջուր տարածքի Խաչքար-յուշաղբիւրը

Արցախի Հանրապետութեան Քաշաթաղի շրջանի Աղանուս բնակավայրի Թթու ջուր կոչուող տարածքին մէջ, ատրպէյճանցիները քանդած են Օմարի լեռնանցքին մէջ զոհուած Տիգրան Աբրահամեանի եւ ընկերներուն յիշատակին կանգնեցուած խաչքար-յուշաղբիւրը: Այս մասին ահազանգեց Արցախի մշակութային ժառանգութեան մշտադիտարկում իրականացնող կայքը:

Կը նշուի, որ ատրպէյճանագէտ Վարսիկ Սիմոնեանի տրամադրած լուսանկարներէն ի յայտ կու գայ, որ խաչքար-յուշաղբիւրը քանդուած է: Մինչեւ Ատրպէյճանի՝ Արցախի բռնագրաւումը աղբիւր-յուշարձանր կանգուն էր, իսկ կեդրոնին մէջ եւ յուշարձանին կից կանգնեցուած էին 2 խաչքարեր: Իսկ տարածքի բնագրաւումէն ետք, լուսանկարներուն մէջ կ՛երեւի, որ ոչնչացուած են խաչքարերը, իսկ յուշարձանի ամբողջականութիւնը վտանուած եւ ներկերով պղծուած է:

Ըստ ատրպէյճանական լուրերուն` Աղանուս գիւղին մօտ գտնուող պատմական աղբիւրի շրջակայքը զանգուածաբար ծառեր հատուած են եւ յուշարձանի տարածքին մէջ պիտի կառուցուի հանգիստի գօտի մը:

Դէպքին գծով կայքը կը յայտնէ հետեւեալը.

«Ադրբեջանի կողմից հայկական մշակութային արժէքների ոչնչացման ցանկացած գործողութիւն արգելուած է ԵՈՒՆԵՍԿՕի եւ Եւրոպայի խորհրդի ընդունած բազմաթիւ կոնվենցիաներով (համաձայնագիրներով), Արդարադատութեան միջազգային դատարանի դրոյթներով եւ այլ փաստաթղթերով:

«Օկուպացուած (գրաւուած) Քաշաթաղի Աղանուս բնակավայրի յուշարձան-աղբիւրի ամբողջականութեան խաթարումը եւ խաչքարերի ոչնչացումը արգելուած է միջազգային օրէնքներով:

«Յոյժ կարեւոր է ընդգծել այն հանգամանքը, որ Արդարադատութեան միջազգային դատարանը հաստատել է, որ օկուպացուած տարածքներում գործող օրէնքները` ներառեալ մշակութային արժէքների պաշտպանութեան դրոյթները, ձեռք են բերել միջազգային սովորութային իրաւունքի (infra Jurisprudence) կարգավիճակ, այսինքն գործում են որպէս համընդհանուր եւ անշրջանցելի կանոն եւ պարտադիր են բոլոր պետութիւնների համար: Սովորութային օրէնքները արգելում են ժառանգութեան ցանկաւած ոչնչացում: Մշակութային արժէքների պաշտապնութեանն են վերաբերում միջազգային մարդասիրական իրաւունքի 38րդ, 39րդ, 40րդ, 41րդ կանոնները:

«Կարեւոր է նշել, որ խաչքարերի թիրախաւորումը յատկապէս արգելուած գործողութիւն է եւ համարւում է ծանր յանցագործութիւն ուղղուած ողջ մարդկութեանը, քանզի «հայկական խաչքարերի արուեստը. խաչքարերի սիմվոլիզմն (խորհրդապաշտութիւնը) ու վարպետութիւնը» 2010 թուականից ընդգրկուած է ԵՈՒՆԵՍԿՕի կողմից 2003 թ. ընդունուած «ոչ-նիւթական մշակութային ժառանգութեան ցանկում» եւ համարւում է համամարդկային արժէք: Սա նշանակում է, որ խաչքարային արուեստն ունի համամարդկային բացառիկ համընդգրկուն արժէք եւ միջազգային լրացուցիչ պահպանութիւն, ինչպէս նաեւ մեծ հետաքրքրութիւն է ներկայացնում համաշխարհային մշակութային գանձարանում:

«Խաչքարային մշակոյթը լրացուցիչ պաշտպանութիւն ունի նաեւ պատերազմի ժամանակ եւ դրանից յետոյ: Ի մասնաւորի, համաձայն «Զինուած հակամարտութիւնների ժամանակ մշակութային արժէքների պաշտպանութեան մասին» Հաագայի 1954 թ. կոնվենցիայի լրացուցիչ` 1999 թ. ընդունուած երկրորդ արձանագրութեան սկզբունքների, խաչքարային ողջ մշակոյթն ունի ուժեղացուած պաշտպանութիւն, եւ դրան հասցուած ցանկացած վնաս, համաձայն արձանագրութեան 15րդ յօդուածի Ա. կէտի, «լուրջ խախտում» է, որը` որպէս ռազմական յանցագործութիւն, կարող է հետապնդուել միջազգային դատարաններում:

«Ասուածը փաստւում է նշուած արձանագրութեան` մշակութային արժէքների ուժեղացուած պաշտպանութեան վերաբերեալ 10րդ յօդուածով, համաձայն որի` մարդկութեան համար մեծագոյն նշանակութիւն ունեցող մշակութային ժառանգութիւնը պէտք է առնուի ուժեղացուած պաշտպանութեան տակ, իսկ ԵՈՒՆԵՍԿՕն, փաստօրէն, 2010 թուականից խաչքարային ողջ մշակոյթը համարել է հէնց այդպիսին: Համաձայն արձանագրութեան 12րդ յօդուածի` օկուպացուած տարածքներում արձանագրութեան կողմ պետութիւնը, դիցուք` Ադրբեջանը, պէտք է ապահովի ուժեղացուած պաշտպանութեան տակ գտնուող մշակութային արժէքների անձեռնմխելիութիւնը` ձեռնպահ մնալով այդպիսի արժէքները յարձակման կամ հաշուեյարդարի օբյէկտ (թիրախ) դարձնելուց»։

Աղբիւրը՝ Ասպարէզ