«Առաքելութիւն ուղարկեցէ՛ք Արցախ». Դիմում ՄԱԿի ընդհանուր քարտուղարին եւ ԵՈՒՆԵՍՔՕի գլխաւոր տնօրէնին

Արցախի հանրային կազմակերպութիւններ նամակի մը միջոցով դիմեցին ՄԱԿի Ընդհանուր քարտուղար Անթոնիօ Կութիերեշին եւ ԵՈՒՆԵՍՔՕի գլխաւոր տնօրէն Օտրի Ազուլէին, որպէսզի՝ ըստ ՄԱԿի կողմէ տրուած մշակութային ժառանգութեան պահպանման յանձնառութեան, առաքելութիւն ուղարկեն Արցախ՝ փաստագրելու մարդկութեան դէմ կատարուած մշակութային յանցագործութիւնները եւ գործիքակազմեր կիրարկեն հետագայ յանցանքները կանխելու համար:

Ստորեւ՝ վերոնշեալ նամակը.

«Ստորագրեալ ոչ-կառավարական կազմակերպութիւնները, որոնք ներկայացնում են 2020 թ. պատերազմից եւ 2023 թ. հարկադրական արտաքսումից յետոյ Արցախից (Լեռնային Ղարաբաղ) տեղահանուած անձանց, գրում են ձեզ՝ նշելու Արցախի օկուպացուած (բռնագրաւուած) տարածքներում հայկական մշակութային ժառանգութեան դիտաւորեալ եւ նպատակային ոչնչացման ու իւրացման դէպքերը:

«Կան մշակութային ցեղասպանութեան ծանր օրինակներ, որոնք իրականացուել են Ադրբեջանի իշխանութիւնների կողմից ինչպէս 2020 թ. 44օրեայ պատերազմի ընթացքում, այնպէս էլ դրանից յետոյ:

«Հայկական ժառանգութեան դէմ յանցագործութիւնների բազմաթիւ դէպքեր են արձանագրուել. ամբողջութեամբ ոչնչացուել են Մեխակաւանի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին, Մոխրենեսի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին, Բերձորի Սուրբ Համբարձման եկեղեցին եւ Շուշիի Սուրբ Յովհաննէս Մկրտիչ եկեղեցին: Հայկական հոգեւոր կենտրոնները պղծուել են, եւ հարիւրաւոր խաչքարեր՝ ոչնչացուել: Աւելի քան 30 արուեստի եւ թանգարանային հաւաքածուներ՝ բաղկացած հազարաւոր ցուցանմուշներից, կողոպտուել են Ադրբեջանի կողմից:

«Եկեղեցիների ոչնչացումը ցեղասպանական գործողութիւն է համարւում ըստ  Հռոմի կանոնադրութեան մշակութային ժառանգութեան դրոյթների քննման ձեռնարկի, որտեղ  նշուած է. «Մշակութային ժառանգութեան դէմ կամ դրա վրայ ազդող յանցագործութիւնները յաճախ կապուած են ցեղասպանութեան հետ կամ կատարւում են որպէս դրա մի մասն են ցեղասպանութեան հետ կամ իրականացւում են դրա շրջանակներում»:

«Ոչնչացուել են Հայոց Ցեղասպանութեան, Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի եւ Արցախի պատերազմների զոհերի յիշատակին նուիրուած յուշահամալիրները, ինչպէս նաեւ անհատների նուիրուած յուշաքարերը, պատմական նշանակութեան կամուրջնէր, մշակութային կենտրոննէր, գրադարաններ, դպրոցներ եւ այլ վայրեր: Շուշիի շրջանի Քարին Տակ գիւղը, Հադրութի շրջանի Մոխրենես գիւղը եւ Հադրութ քաղաքի պատմական թաղամասը ամբողջութեամբ քանդուել են:

«Վերջերս Ստեփանակերտի ողջ թաղամասէր, ներառեալ 19րդ դարի պատմական թաղամասը, հողին են հաւասարեցուել: Քաղաքի, նրա պատմական շինութիւնների եւ ժառանգութեան դիտաւորեալ ոչնչացումը խախտում է Հռոմի կանոնադրութեան 8րդ յօդուածը եւ համարւում է մարդկութեան դէմ ծանր յանցագործութիւն:

«Մշակութային արժէքների ոչնչացման գործողութիւնները արգելուած են 1949 թ. ընդունուած չորս Ժնեւեան կոնուենցիաներով՝ պատերազմի զոհերի պաշտպանութեան, պատերազմի օրէնքների եւ սովորոյթների, դրանց արձանագրութիւնների, ինչպէս նաեւ համապատասխան ՄԱԿի բանաձեւերի եւ մարդու իրաւունքների պաշտպանութեան համաձայնագրերի համաձայն:

«Ադրբեջանցիների կողմից այս ոչնչացումները պատկերող տեսանիւթերի լայն տարածումը դարձել է հոգեբանական ճնշման միջոց Արցախի հայերի նկատմամբ:

«Ադրբեջանցիների կողմից ոչնչացուել են Մեծ Թաղեր գիւղի (Հադրութի շրջան), Սղնախ գիւղի (Ասկերանի շրջան), Հաթերքի (Մարտակերտի շրջան) եւ Շուշի քաղաքի գերեզմանատները: Գերեզմանատների ոչնչացումը համարւում է անձնական արժանապատուութեան եւ մարդկային յիշողութեան դէմ յանցագործութիւն:

«Համաձայն՝ 1954 թ. Հաագայի կոնուենցիայի՝ 4րդ յօդուածի, Զինուած հակամարտութեան դէպքում մշակութային արժէքների պաշտպանութեան վերաբերեալ, ցանկացած վանդալիզմի, իւրացման, կողոպուտի, ատելութեան կամ վրէժխնդրութեան գործողութիւններ մշակութային ժառանգութեան դէմ արգելւում են:

«Համաձայն 1954 թ. Հաագայի առաջին արձանագրութեան՝ արգելւում է օկուպացուած տարածքներում մշակութային կամ հոգեւոր արժէքների ոչնչացումը: Մշակութային ժառանգութեան դիտաւորեալ ոչնչացման քաղաքականութիւնը դատապարտուել է ԵՈՒՆԵՍԿՕի 2003 թ. Մշակութային ժառանգութեան դիտաւորեալ ոչնչացման վերաբերեալ հռչակագրով:

«Այնուամենայնիւ, 2020-2024 թուականներին ԵՈՒՆԵՍԿՕն չի իրականացրել ՄԱԿի կողմից իրեն վերապահուած՝ համաշխարհային մշակութային ժառանգութիւնը պահպանելու լիազօրութիւնը եւ առաքելութիւն չի ուղարկել Արցախ՝ տարածաշրջանի ժառանգութեան ներկայ վիճակը փաստագրելու եւ այդպիսով կանխելու Ադրբեջանի կողմից յետագայ ոչնչացումները: Փոխարէնը սահմանափակուել է յայտարարութիւններ անելով եւ մտահոգութիւն արտայայտելով:

«Մենք՝ ստորագրեալները, որոնք տեղահանուած ենք Արցախի Հանրապետութեան օկուպացուած (բռնագրաւուած) տարածքներից, խնդրում ենք ԵՈՒՆԵՍԿՕին ձեռնարկել հնարաւոր բոլոր միջոցները՝ ապահովելու համար, որ ձեր կազմակերպութիւնը՝ համաձայն ՄԱԿի կողմից մշակութային ժառանգութեան պաշտպանութեան վերաբերեալ իր մանդատի, ուղարկի առաքելութիւն Արցախ՝ փաստագրելու մարդկութեան դէմ իրականացուած մշակութային յանցագործութիւնները եւ կիրառելու մեխանիզմներ յետագայ խախտումները կանխելու համար»: 

Աղբիւրը՝ Ասպարէզ