«Սահմաններից այն կողմ» - Արսինէ Խանճեան՝ Քանատահայ դերասանուհին և ակտիվիստը

Արսինէ Խանճեան՝ Քանատահայ նշանաւոր դերասանուհի է և կրքոտ ակտիվիստ, ում կեանքը նշանաւորուել է իր նուիրումով` պահպանելով իր ժառանգութիւնը, խթանելով մարդու իրաւունքները և օգտագործելով իր հարթակը` ուշադրութիւն հրաւիրելու կարևորագոյն կլոպալ խնդիրների վրայ: Կինոյում իր հզօր դերասանական խաղով յայտնի Խանճեանը նաև հաստատուել է որպէս հայ համայնքի և ամբողջ աշխարհում մարդու իրաւունքների գլխաւոր ջատագով:

Ծնուել է Պէյրութում (Լիբանան), 1958թ. սեպտեմբերի 27-ին, հայ ծնողներից, Արսինէի վաղ կեանքը ձևաւորել է Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի թոհուբոհի և նրա ընտանիքից փոխանցուած խորը արմատացած հայկական մշակութային ինքնութեան պատճառով: Երբ նա դեռահաս էր, նրա ընտանիքը տեղափոխուեց Մոլորեալ, Քանատա՝ փնտռելով անվտանգութիւն և աւելի պայծառ ապագայ: Միջավայրի այս փոփոխութիւնը առանցքային դեր խաղաց նրա աշխարհահայեացքի և հետագայ կարիերայի ձևաւորման գործում, քանի որ նա նաւարկեց երկու մշակոյթների՝ հայկականի և քանատականի միջև:

Արսինէ Խանճեանի կրթութիւնը թատերական արուեստի և հաղորդակցութեան ոլորտում սկսուել է Մոնթրէալի համալսարանում, որտեղ նա բացայայտել է իր կիրքը արուեստի հանդէպ: Շուտով նա մտաւ թատրոնի աշխարհ և սկսեց կատարելագործել իր արհեստը՝ իմանալով պատմուածքի նշանակութեան և կինոյի ուժի մասին: Այնուամենայնիւ, միայն քանատահայ ռեժիսոր Ատոմ Էկոյանի հետ նրա համագործակցութիւնից յետոյ նրա կարիերան իսկապէս թռիչք կատարեց:

Խանճեանի բեկումնային դերը եղաւ 1991 թուականին, երբ նա նկարահանուեց Էկոյանի հռչակաւոր «Կարգաւորիչը» ֆիլմում, մի ֆիլմ, որը կնշանակեր ռեժիսորի հետ երկար ու բեղմնաւոր համագործակցութեան սկիզբը: Նրանց գեղարուեստական համագործակցութիւնը ստեղծեց խորհրդանշական ֆիլմեր, ինչպիսին է «Արարատը» (2002 թ.), որտեղ Խանճեանի դերը՝ որպէս Հայոց ցեղասպանութեան պատմութեան հետ խորապէս կապուած կերպար, արձագանքեց ողջ աշխարհի հանդիսատեսին:

Նրա կատարումները հետևողականօրէն յաղթահարում են սահմանները՝ ներկայացնելով բարդ և բազմակողմ կերպարներ, որոնք խօսում են մարդկային տառապանքի, տոկունութեան և արդարութեան համար շարունակուող պայքարի թեմաների մասին: Իր աշխատանքի միջոցով Խանճեանը դարձել է չներկայացուած պատմութիւնների ձայնը, մասնաւորապէս, հայ համայնքի և պատմական վայրագութիւնների զոհերի մասին:

Որպէս դերասանուհի իր աշխատանքից բացի, Արսինէ Խանճեանը մարդու իրաւունքների և սոցիալական արդարութեան կատաղի ջատագով է: Ակտիվիզմին նրա նուիրուածութիւնը սկսուել է իր վաղ տարիներից՝ դրդուած իր հայկական արմատներով և իր ժողովրդի ծանր վիճակին ուշադրութիւն հրաւիրելու ցանկութեամբ: Խանճեանը եղել է Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման և հայոց պատմութեան ու մշակոյթի պահպանման բացայայտ ջատագովը։

Ի յաւելումն իր սեփական համայնքի շահերի պաշտպանութեանը, Խանճեանը ներգրաւուած է եղել մարդու իրաւունքների կլոպալ տարբեր խնդիրների մէջ՝ աշխատելով միջազգային կազմակերպութիւնների հետ միասին՝ պայքարելու տեղահանուածների, փախստականների և մարկինալացուած խմբերի իրաւունքների համար ամբողջ աշխարհում: Նրա մարդասիրական աշխատանքը ներառում է դրամահաւաք կրթական նախաձեռնութիւնների համար և բարձրաձայնել ռասայական և մշակութային անհանդուրժողականութեան խնդիրների մասին:

Արսինէն օգտագործել է իր հեղինակութիւնը՝ բարձրացնելու իրազեկուածութիւնը Սփիւռքում հայերի և ցեղասպանութեան զոհերի դէմ շարունակուող պայքարների մասին: Նա եղել է Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման համար լոբբինգի նշանաւոր դէմք և ելոյթ է ունեցել բազմաթիւ համաշխարհային ֆորումների և միջոցառումների ժամանակ՝ ապահովելու, որ անցեալի պատմութիւնները լսուեն և ճանաչուեն ապագայ սերունդների կողմից:

Որպէս քանատահայ Արսինէ Խանճեանը նաև հայկական մշակոյթի և ժառանգութեան կատաղի պաշտպանն է։ Նա անխոնջ աշխատել է հայ արուեստագէտներին, կինոգործիչներին, երաժիշտներին և այլ ստեղծագործողներին միջազգային բեմում առաջ մղելու համար: Նրա ազդեցութիւնն օգնել է հայկական արուեստը դնել համաշխարհային ուշադրութեան կենտրոնում, և նրա ֆիլմերը շարունակում են արտացոլել և պահպանել հայ ժողովրդի հարուստ մշակութային պատմութիւնը:

Իր ստեղծագործութիւնների և հրապարակային ելոյթների միջոցով Խանճեանն ընդգծել է սեփական ժառանգութիւնն ընդունելու կարևորութիւնը՝ միաժամանակ մշակութային աւելի լայն երկխօսութեանը նպաստելու ուղիներ գտնելու համար: Նա կարծում է, որ արուեստն ու մշակոյթը կենսական գործիքներ են անցեալը հասկանալու և ապագայում նաւարկելու համար:

Արսինէի անձնական կեանքը խճճուածօրեն կապուած է նրա մասնագիտական և ակտիվիստական գործունէութեան հետ: Նա ամուսնացած է ռեժիսոր Ատոմ Էկոյանի հետ, ում հետ կիսում է ինչպէս անձնական, այնպէս էլ մասնագիտական խորը կապ: Ֆիլմերի վրայ նրանց համագործակցութիւնը ոչ միայն հարստացրել է նրանց երկուսի կարիերան, այլեւ աւելի ամրապնդել նրանց ընդհանուր նուիրուածութիւնը սոցիալական պատճառներին:

Նրանք միասին ունեն մէկ երեխայ և շարունակում են պահպանել ամուր ընտանեկան միաւոր, որը գնահատում է ինչպէս գեղարուեստական աշխարհը, այնպէս էլ նրանց խորը կապը հայկական ժառանգութեան հետ: Արսինէի ընտանիքը կարևոր դեր է խաղում նրա մասնագիտական և փաստաբանական աշխատանքին աջակցելու գործում՝ պարզ դարձնելով, որ նրա յաջողութիւնները փոխկապակցուած են համայնքի և սոցիալական պատասխանատուութեան արժէքների հետ:

Արսինէ Խանճեանի ժառանգութիւնն է և՛ գեղարուեստական գերազանցութիւնից, և՛ մարդասիրական քարոզչութիւնից մեկը: Նրա աշխատանքը կինոյում արժանացել է քննադատների գնահատանքին, մինչդեռ նրա նուիրումը հայ համայնքին և արդարութեան ձգտումը նրան դարձրել է սիրելի գործիչ ակտիվութեան աշխարհում: Խանճեանի դերը որպէս դերասանուհի զուտ զուարճացնելու համար չէ. նա օգտագործում է իր արհեստի ուժը՝ բացելու սրտերն ու մտքերը՝ լույս սփռելով մարդու իրաւունքների ամենահրատապ խնդիրների վրայ:

Հայոց ցեղասպանութեան յիշատակը յարգելու և փախստականների ու տեղահանուածների գործերը պաշտպանելու նրա ջանքերը շարունակում են ոգեշնչել արուեստագէտների և ակտիվիստների նոր սերնդին: Նա ապացուցել է, որ արուեստը և ակտիվիզմը հզօր գործիքներ են հանրային դիսկուրսի ձևաւորման և ավելի կարեկցող աշխարհ ստեղծելու համար:

Արսինէ Խանճեանի աշխատանքը շարունակում է ոգեշնչել ոչ միայն հայ համայնքին, այլեւ բոլոր նրանց, ովքեր հաւատում են արդարութեանը, մարդու իրաւունքներին և արուեստի փոխակերպող ուժին։ Ակտիվիզմը արւեստի հետ համատեղելու նրա տեսլական ջանքերը յիշեցնում են մեզանից իւրաքանչիւրի պատասխանատուութեան մասին՝ պահպանելով մեր մշակոյթը, պաշտպանելով խոցելի խաւերին և ձգտելով դէպի աւելի արդար և արդար աշխարհ ապագայ սերունդների համար:

Հաղորդաշարը պատրաստեց` Ռուզաննա Պետրոսեանը