Powstanie atlas pomocy Żydom w domach sióstr zakonnych podczas Holokaustu

Vatican News

24 marca przypada 81. rocznica zamordowania przez Niemców Rodziny Ulmów w Markowej oraz ukrywanych przez tę rodzinę Żydów. W Polsce obchodzony jest Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów. Wiele istnień udało się w czasie Zagłady ocalić także dzięki siostrom z wielu zakonów żeńskich, które były zaangażowane w pomoc ludności żydowskiej.

Z potrzeby serca i miłości bliźniego

Jak mówiła Vatican News s. Monika Kupczewska, Przewodnicząca Komisji Historycznej przy Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce, kiedy taka „mapa ocalenia” powstanie, będzie widać jak gęsto Polska była usłana domami zakonnymi, które ratowały Żydów. Siostry zakonne – szacuje się, że w pomoc zaangażowanych ich było 2345 – czyniły to wbrew zagrożeniu życia i wyłącznie z potrzeby serca, z chęci ratowania bliźniego.

Wiele sióstr zakonnych, które zaangażowały się ratowanie Żydów, nie uważało swoich działań za coś nadzwyczajnego. „Patrzyłam na te siostry, które były zawstydzone, mówiły: My nic takiego nadzwyczajnego nie robiłyśmy. My nie mogłyśmy nie ratować tych dzieci, widząc okrucieństwo II wojny światowej” – mówiła Vatican News s. Kupczewska, która jest adiunktem w Ośrodku Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II.

Nowa aplikacja

Obecnie trwają prace nad utworzeniem atlasu zakonów pomagających Żydom w Polsce. Wstępem do niego jest nowa aplikacja, która właśnie została udostępniona w internecie: „Atlas klasztorów w Polsce X-XXI w.”.

Została ona przygotowana w Ośrodku Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL w ramach projektu finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego realizowanego w latach 2017-2024 pod kierunkiem prof. dra hab. Henryka Gapskiego.

Jest to pierwszy tego typu cyfrowy inwentarz wspólnot życia konsekrowanego w Polsce, który ułatwi tworzenie atlasu pomocy, niesionej przed domy zakonne.

Aplikacja rejestruje łącznie 329 zakonów i zgromadzeń zakonnych w tym 123 męskie i 206 żeńskich oraz należące do nich domy zakonne, czyli miejsca, w których funkcjonowała i prowadziła działalność konkretna wspólnota zakonna.

Według stanu na dzień 5 grudnia 2024 r. w geobazie udostępnionej aplikacji znajduje się 12497 rekordów (8723 wspólnot żeńskich i  3774 męskich). Wszystkie one zostały zlokalizowane na terytorium należącym do państwa polskiego od X do XXI w., czyli począwszy od przyjęcia chrześcijaństwa w 966 r. aż do czasów nam współczesnych.

Mapa pomocy

Nad bazą pracował zespół ponad stu specjalistów i ekspertów. Opracowaniem danych o zakonach męskich kierował prof. dr hab. Henryk Gapski, a za zakony żeńskie odpowiadała śp. s. dr hab. Agata Mirek oraz s. dr Monika Kupczewska.

W najbliższym czasie aplikacja zostanie wzbogacona o dane szczegółowe dotyczące działalności tych zakonów. Komisja historyczna Konferencji Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych pracuje nad przygotowaniem mapy pomocy ludności żydowskiej w latach II wojny światowej. Przyszła aplikacja pozwoli zapoznać się nie tylko z miejscami pomocy, ale także w niedalekiej przyszłości sprawi, że miejsca te nie będą, jak dotąd, anonimowe.