XV-wieczny graduał pod okiem specjalistów z różnych dziedzin

Przemysław Radzyński

Nad kodeksem i kontekstem jego powstania i użytkowania pochylili się specjaliści z zakresu historii Kościoła, historii liturgii, kodykologii, historii sztuki i muzykologii. W katedrze wawelskiej schole zaprezentowały utwory z tego średniowiecznego graduału.

Graduał w teorii

Graduał to księga liturgiczno-muzyczna, której elementem konstytutywnym jest zapis muzyczny utworów śpiewanych w czasie Mszy św. Tego typu księgi przekazują nam śpiewy stałe (Kyrie, Gloria, Sanctus, Agnus Dei) oraz zmienne (Introitus, Graduale, Tractus, Alleluia, Offertorium, Communio, liczne, także rodzime, sekwencje, śpiewy obrzędów Triduum Paschalnego itd.) używane w czasie Mszy św.

Głównym aktorem tegorocznej konferencji i koncertów „Ad fontes” był graduał oznaczony sygnaturą Ms. 45 z Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej skomponowany dla katedry wawelskiej w XV w., stąd jego nazwa – Graduał krakowski albo Graduał wawelski. „Pochylając się nad nim, przenosimy się w czasie do swoistego „złotego wieku” liturgii wawelskiej: w tym czasie bowiem krakowscy liturgiści stworzyli rodzimy obrzęd koronacji królów Polski, używany na Wawelu od czasów koronacji Władysława Warneńczyka (1434) lub Kazimierza Jagiellończyka (1447), a skryptorium wawelskie wydało najpiękniejsze księgi liturgiczne przeznaczone do służby Bożej w katedrze wawelskiej dzięki fundacjom królewskim i biskupim: mszały, pontyfikały, graduały i antyfonarze. Utwory z badanego w tym roku kodeksu były śpiewane w obecności królów Polski, biskupów krakowskich i Krakowskiej Kapituły Katedralnej” – zwraca uwagę ks. dr Wojciech Baran, dyrektor Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej i członek Collegium Voytylianum.

Konferencja naukowa „Ad fontes” w Krakowie (Przemysław Radzyński)

Graduał w praktyce

Konferencja miała charakter interdyscyplinarny. Średniowieczny graduał i kontekst jego powstania i użytkowania został przedstawiony przez specjalistów z zakresu historii Kościoła, historii liturgii, kodykologii, historii sztuki i muzykologii. Po części teoretycznej w katedrze wawelskiej odbyła się „część praktyczna”. Męska Schola gregoriana Sancti Joannis Pauli II oraz Pueri Cantores Sancti Joseph pod dyrekcją prof. Susi Ferfoglia zaprezentowały utwory z tego graduału, przy akompaniamencie Justyny Grabowskiej, która zagrała na portatywie.

Koncerty i międzynarodowa konferencja „Ad fontes” odbyła się po raz trzeci. We wcześniejszych latach skupiono się na równie niezwykłych źródłach liturgicznych – Sakramentarzu Tynieckim i Missale plenarium AKKK Ms. 3. „Każdy odkryty rękopis stanowi nie tylko historyczny zapis i materiał dla pogłębienia wiedzy specjalistów i badaczy. Znajdujący się w eklezjalnej przestrzeni i służący liturgii manuskrypt stanowi jednocześnie cenne źródło w odkrywaniu korzeni wiary i kształtowaniu naszej chrześcijańskiej i narodowej tożsamości” – podkreślił metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski w słowie skierowanym do uczestników konferencji poświęconej rękopisowi XV-wiecznego graduału (Ms 45), przechowywanego w Archiwum i Bibliotece Krakowskiej Kapituły Katedralnej.