Ocalały z pożaru fragment drzwi z Bazyliki św. Pawła za Murami wystawiony w rzymskim muzeum

Maria Milvia Morciano, Monika Nowak-López

Fragment poczerniałej płytki pochodzącej z drzwi Bazyliki św. Pawła za Murami jest ważnym świadkiem ogromnego pożaru, który 15 lipca 1823 r. zniszczył niemal całą świątynię, przechowującą dziś doczesne szczątki Apostoła Narodów. Do 24 marca niewielki element pochodzący z drzwi bazyliki, odkryty na nowo po latach zapomnienia, można zobaczyć z bliska w Pałacu Weneckim. Ekspozycja rozpoczyna cykl wystaw „Przywracanie. Z magazynów na szlaki zwiedzania”.

W roku jubileuszowym, który właśnie przeżywamy, Drzwi Święte mają szczególne znaczenie. Z tego względu niezwykle sugestywna wydaje się inicjatywa Muzeum Narodowego Pałacu Weneckiego, które po raz pierwszy udostępniło dla zwiedzających, w Sali Altoviti, fragment bizantyjskich drzwi należących do Bazyliki św. Pawła za Murami. Edith Gabrielli, dyrektor instytutu VIVE – Vittoriano e Palazzo Venezia, zauważa, że ekspozycja tego niewielkiego fragmentu może zaoferować odwiedzającym ogólne wyobrażenie o jego pierwotnej lokalizacji, a tym samym zachęcić ich do udania się do świątyni.

Świadek katastrofy

Bizantyjskie drzwi Bazyliki św. Pawła za Murami można datować na 1070 r. dzięki wielu narzędziom, które „pozwalają nam bardzo dobrze umiejscowić je w czasie i przestrzeni” – podkreśla Edith Gabrielli, dodając, że dzięki inskrypcjom znane są również imiona dwóch twórców, Theodorosa i Staurakiosa. Zachowany fragment jest częścią jednego z paneli ze sceną przedstawiającą zesłanie Ducha Świętego. Jego wymiary wynoszą 22,9 x 12 cm. Można na nim rozpoznać górną część sylwetek trzech apostołów, otoczonych aureolami i spadającymi w promieniach językami ognia. Czytelna jest również końcowa część inskrypcji w języku greckim, oznaczającej pentekostē, czyli zesłanie Ducha Świętego. Panel został wykonany z orichalcum, stopu na bazie miedzi, cynku oraz ołowiu i inkrustowany srebrem. Działanie ognia pozostawiło wyraźne ślady przypalenia i sprawiło, że stracił swój jasny połysk.

Poszerzanie wiedzy

Ekspozycja fragmentu drzwi z Bazyliki św. Pawła za Murami jest punktem wyjścia dla znacznie większego projektu obejmującego wiele innych dzieł, które zostały dosłownie odkryte na nowo dzięki pracy katalogowania. Katalogowanie to termin techniczny, który ma bardzo precyzyjne znaczenie: „oznacza znajomość dzieła sztuki, a tym samym możliwość zachowania go w najlepszy możliwy sposób i ulepszenia go. Jest to główne narzędzie jego ochrony i upowszechniania” – wyjaśnia Edith Gabrielli. Ponad osiemdziesięciu naukowców z głównych włoskich i zagranicznych instytutów badawczych jest zaangażowanych w ten projekt, „ale dziedzictwo musi należeć do wszystkich, nie tylko do specjalistów”, dlatego katalog został umieszczony w internecie i można go przeglądać na stronie VIVE – Vittoriano e Palazzo Venezia. Jednocześnie katalog online skierowany jest także do tych, którzy pragną przygotować swoją wizytę i chcą wiedzieć z wyprzedzeniem, co mogą znaleźć na wystawie, a także do tych, którzy nie mogą fizycznie przyjść do muzeum, ale chcą poznać mieszczące się w nim dziedzictwo.