Watykańskie archiwa obalają czarną legendę Piusa XII

Krzysztof Bronk - Watykan

Cytowane powyżej słowa kard. Maglione zostały wypowiedziane w kontekście poważnego kryzysu dyplomatycznego, który nastał po tym, gdy Stolica Apostolska wystosowała notę protestacyjną do rządu w Berlinie. Sprzeciwiono się w niej prześladowaniu katolików na terenach okupowanych, a zwłaszcza w Polsce. Kiedy Niemcy odmówili przyjęcia tej noty, Pius XII nakazał nuncjuszowi w Berlinie powiadomić na piśmie nazistowski rząd, że notę uznaje się za doręczoną, a jej odrzucenie odbiera się jako przejaw wrogości względem Stolicy Apostolskiej. W języku dyplomatycznym jest to niemalże równoznaczne z wypowiedzeniem wojny – zauważa Johan Ickx.

Głównym tematem książki belgijskiego historyka nie jest jednak sprawa polska. Nosi ona tytuł „Le Bureau. Le Juifs de Pie XII – Biuro. Żydzi Piusa XII”. Tytułowym biurem jest dyplomatyczna sekcja Sekretariatu Stanu, której Papież zlecał interwencje w obronie zagrożonych Żydów. Watykańskie archiwa potwierdzają, że za pontyfikatu Piusa XII do Watykanu napłynęło 2800 listów z prośbą o pomoc. Watykan interweniował w sprawie ponad 4 tys. Żydów, ułatwiając emigrację, załatwiając wizy czy prawo pobytu we Włoszech.

Trzeba pamiętać, że jest to jedna z wielu form pomocy, której Kościół udzielał Żydom podczas II wojny światowej. Świadczy o tym choćby znany już od dawna fakt, że spośród niemal 10 tys. Żydów, którzy przeżyli wojnę w Rzymie, ponad 6 tys. ocalało dzięki pomocy Piusa XII i Watykanu.

W każdym razie, jak podkreśla Johan Ickx, odtajnione archiwa watykańskie zadają kłam czarnej legendzie Piusa XII, która powstała głównie za sprawą niemieckiego dramaturga Rolfa Hochhutha i jego dzieła „Namiestnik”. Belgijski historyk określa je mianem „arcydzieła tajnych służb sowieckich”.

Johan Ickx zgłębianiem watykańskich archiwów zajmuje się już od 30 lat. Od 10 lat jest szefem archiwów dyplomatycznej sekcji Sekretariatu Stanu.