CO28:kikomo cha nyuzi1.5°C ni endelevu ikiwa tu tutaacha kuchoma
Marine Henriot – Mwakilishi wa Vatican News Dubai
Mkutano wa Umoja wa Mataifa kuhusu mabadiliko ya Tabianchini au COP28 uliofunguliwa tarehe Mosi na utamalizika tarehe 12 Disemba, 2023 umeanza kutimua vumbi mjini Dubai tarehe 2 Disemba. Katika siku hizi pande zinazohusika katika mkataba wa mfumo wa Umoja wa Mataifa kuhusu hatua za tabianchi zitajadili na kujadili rasimu ya maandishi ya mwisho ya mkutano huo. Katika rasimu ya kwanza iliyoshirikishwa Jumamosi 2 Desemba, imeelezwa kuwa nchi lazima ziandae "kupunguza/kutoka katika nishati ya mafuta", kama ilivyoelezwa katika waraka uliotayarishwa na Uingereza na Singapore. Ugumu kwa Nchi zinazoshiriki zitakuwa kupata makubaliano juu ya uchaguzi wa neno "kupunguza" au neno kubwa zaidi "kuondoka".
Katika utangulizi wake, wakati wa ufunguzi wa mkutano huo ambapo wakuu wa nchi 140 wanashiriki, Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa Bwana António Guterres alitoa onyo kuwa: "Sayansi iko wazi: kikomo cha nyuzi1.5 ° C ni endelevu ikiwa tu tutaacha kuchoma visukuku vyote vya mafuta." Lakini mafanikio yetu hayatapimwa katika vyumba vya mikutano kama hivi. Itapimwa katika nchi, miji, mikoa na nchi zote ulimwenguni. Maeneo yale ambayo nyinyi, kama viongozi mahalaia mnahudumu. Viongozi mahalia mara nyingi mnakwenda mbali zaidi na haraka zaidi kuliko serikali zenu za kitaifa kushughulikia shida za tabianchi. Ulimwenguni kote, viongozi kama ninyi mnapunguza nishati ya mafuta, kuunda nafasi za kijani kibichi, kusafisha hewa chafu, na kuwekeza katika miundombinu endelevu na mifumo ya usafiri wa umma. Kila hatua mnayopiga inaleta mabadiliko na ninawapongeza uongozi wenu.
Katika taarifa kwa vyombo vya habari inasomeka kuwa Umoja wa Falme za Kiarabu umetangaza kuundwa kwa mfuko wa kibinafsi unaojitolea kwa "suluhisho" za mabadiliko ya tabianchi, iliyojaliwa dola bilioni 30 na ambayo itabidi kukuza juhudi za kimataifa za kuunda fedha za usawa zaidi za tabianchi kwa kuzingatia hasa kuboresha upatikanaji wa fedha kwa nchi za Kusini." Mojawapo ya changamoto za kifalme cha shirikisho kwa Cop hiyo ni kuongeza ushiriki wa kifedha wa kampuni za kibinafsi. Kwa mujibu wa vyombo vya habari rasmi ni kwamba Rais wa Iran Ebrahim Raïssi hatahudhuria mkutano wa COP 28 wa Umoja wa Mataifa wa mabadiliko ya tabia nchi, kwa sababu Israel ilialikwa kushiriki katika mazingira ya vita katika Ukanda wa Gaza. Kwa upande wake rais wa Israel Isaac Herzog anakusudia kutumia fursa ya ziara yake ya Dubai kwa mikutano ya kidiplomasia kuhusu mateka wa Israel wanaoshikiliwa na Hamas. Pia cha kukumbukwa ni kutokuwepo kwa Rais wa Marekani Joe Biden, anayewakilishwa na Makamu wa Rais Kamala Harris, na Rais wa China Xi Jinping, anayewakilishwa na Makamu wa Kwanza wa Waziri Mkuu Xuexiang Ding.
Kwa upande wa ujumbe Vatican utaongozwa na Kardinali Pietro Parolin, Katibu wa Vatican ambaye atatoa ujumbe wa Papa Francisko Jumamosi tarehe 2 Desemba. Siku inayofuata 3 Desemba Kardinali Parolin atashiriki katika uzinduzi wa Banda la Imani. Wajumbe wengi wamesitikitika kutokuwepo kwa Papa kwamba: "Lazima atuombee", ni ujumbe kutoka Senegal. Papa Francisko, ambaye anamfuatilia Cop kwa karibu sana, katika chapisho lake kwenye mtandao alisema kuwa “Ikiwa hatutachukua hatua sasa, mabadiliko ya hali ya hewa yatazidi kudhuru maisha ya mamilioni ya watu.”
Mnamo tarehe 30 2023, COP ilianza na tangazo la kuundwa kwa mfuko wa kufidia "hasara na uharibifu" ambao nchi zilizo hatarini zaidi zilikuwa zikisubiri kwa muda. Huu ni mfuko wa fidia kwa uharibifu wa tabianchi, unaofadhiliwa na nchi zilizoendelea, ambazo zinahusika kwa kiasi kikubwa na mabadiliko ya tabianchi. Wajumbe kutoka nchi 200 zilizoshiriki walikaribisha habari hiyo kwa shangwe. Kiukweli mfuko huu utaruhusu, pamoja na mambo mengine, ujenzi wa nyumba zilizoharibiwa kutokana na mmomonyoko wa ardhi au kulipa fidia kwa mazao yaliyozama kwa maji. Maandishi ambayo yanaianzisha, yamejadiliwa sana katika kipindi cha miezi tisa iliyopita, yanatoa kwa bodi ya wakurugenzi yaNchi 26, na kati yao 14 yanaendelea, ambayo itabidi kufafanua walipa kodi na wanufaika. Itaandaliwa na Benki ya Dunia na inatarajiwa kuanza kazi mwaka ujao. Hii ni hatua ya kwanza.
Madeleine Diouf Sarr, rais wa kundi la nchi zenye maendeleo duni, ambayo inawakilisha mataifa 46 maskini zaidi, alikaribisha mpango huo ambao, katika taarifa yake kwa shirika la AFP, uliufafanua kama uamuzi wa "umuhimu mkubwa kwa haki ya hali ya hewa". "Lakini mfuko tupu hauwezi kuwasaidia wananchi wetu," alisisitiza, wakati hasara inafikia mamia ya mabilioni. Cop28 hii ndiyo kubwa zaidi kuwahi kupangwa na washiriki elfu 97, kulingana na takwimu zilizotolewa mapema karibuni. Inafanyika kwenye hekta 483 za ExpoCity huko Dubai, iliyoundwa katikati ya jangwa kwa Maonesho ya Ulimwenguni 2020. Maonesho ya hivi karibuni zaidi ya COP, kutoka Sharm el-Sheikh (Misri) hadi Glasgow (Uingereza), yalishirikisha karibu washiriki elfu 40. Ujumbe wa Brazil ndio mkubwa zaidi ukiwa na watu 1,336, ule wa nchi mwenyeji, Falme za Kiarabu, una takriban wajumbe 620, huku ule wa Marekani una wajumbe 158.
Ufuatayo ni hotuba kamili ya Katibu Mkuu katika Kilele cha Mkutano wa Hali ya tabinchi 1 Desemba 2023.
Waheshimiwa na marafiki wapendwa, Tunakutana ukingoni mwa janga la hali ya tabianchi. Uzalishaji wa hewa ya ukaa unaendelea kuongezeka, athari za tabianchi zinaendelea kukua, na tunakaribia kumaliza mwaka wenye joto zaidi kuwahi kurekodiwa. Mwaka baada ya mwaka, dhamira ya dunia ya kupunguza ongezeko la joto duniani hadi nyuzi joto 1.5 inazidi kuwa bure. Tunaelekea kwenye ongezeko la joto la digrii 3. Wakati huo huo, nchi zinazoendelea zimeachwa bila usaidizi unaohitajika kukabiliana na mauaji yanayowazunguka na kupiga hatua kuelekea katika siku zijazo zinazoweza kufanywa upya. Sasa, kwenye COP28, dunia lazima ipunguze kasi. Na hii lazima iwe COP inayobadilisha kadi kwenye meza, ikifikiria sana, kama Rais alivyosema punde. Kuweka nyuzi joto 1.5 ndani ya ufikiaji kunamaanisha kuvunja utegemezi wetu kwa nishati ya kisukuku, kubadilisha kwa usawa na kwa haki hadi nishati mbadala na kuhakikisha haki ya hali ya tabianchi.
Lakini mafanikio yetu hayatapimwa katika vyumba vya mikutano kama hivi. Itapimwa katika nchi, miji, kanda na nchi zote ulimwenguni. Maeneo yale ambayo nyinyi, kama viongozi mahalia, mnahudumu. Viongozi mahalia mara nyingi mankwenda mbali zaidi na haraka zaidi kuliko serikali za kitaifa kushughulikia shida za hali ya tabianchi. Ulimwenguni kote, viongozi kama ninyi mna punguza nishati ya mafuta, kuunda nafasi za kijani kibichi, kusafisha hewa chafuzi, na kuwekeza katika miundombinu endelevu na mifumo ya usafiri wa umma. Kila hatua mnayopiga inaleta mabadiliko na ninawapongeza uongozi wenu.
Lakini lazima pia wakuombe mfanye zaidi. Kwanza, ikiwa bado hamjafanya hivyo, muanze kupanga sasa kwa ajili ya mabadiliko ya haki kuelekea siku zijazo za kutotoa hewa chafuzi. Mwaka jana, huko Sharm-el-Sheikh, Jopo langu la Ngazi ya Juu kwenye Net Zero lilitoa mwongozo wa hatua ya kuaminika ya hali ya tabianchi iliyoambatanishwa na kikomo cha digrii 1.5. Ninatoa wito kwa viongozi mahalia kubuni mipango ya mpito ya kina na ya kina kulingana na mapendekezo ya Jopo. Mapendekezo ni dhidi ya kuosha kijani kibichi au ucheleweshaji ambao hauna maana katika nyakati ngumu tunazokabili. Mipango hii lazima iweke malengo yanayoweza kupimika na yanayoweza kuthibitishwa ili kupunguza utoaji wa gesi chafuzi katika bodi nzima. Na hii inajumuisha uzalishaji wote kutoka katika miji na kanda, pamoja na uzalishaji wote kutoka katika minyororo ya ugavi wa makampuni na uwekezaji na taasisi za fedha.
Pili, ninawasihi viongozi wa eneo hilo kudai kiti mezani wakati serikali za kitaifa zinapounda sera na kanuni za hali ya tabianchi. Na hili ni muhimu hasa kwani nchi zinajitayarisha kuwasilisha seti inayofuata ya Michango iliyoamuliwa Kitaifa lwa mwaka 2025. Michango hii lazima iwiane na kiwango cha juu cha digrii 1.5 na lazima ifikie shughuli zote za kiuchumi na utoaji wa gesi chafuzi. Na lazima ziakisi ufadhili, teknolojia, usaidizi na ushirikiano unaohitajika ili kusaidia jamii kukabiliana na kujenga uthabiti katika kukabiliana na mabadiliko ya hali ya tabianchi. Kufaulu au kutofaulu kwa mipango hii mipya ya hali ya tabianchi ya kitaifa itafanywa katika ngazi mahalia, na lazima uhusishwe kila hatua ya njia. Nimefurahi kuona kwamba wajumbe kadhaa wa Kikundi changu cha Ushauri kuhusu Serikali mahalia na Kanda wapo leo na wanachangia mjadala huo kwa masuluhisho madhubuti.
Tatu: Ni wakati wa kutoa uungaji mkono wako kamili wa kisiasa kwa mapinduzi ya nishati mbadala. Mafuta ya kisukuku ni ya zamani. Nishati zinazoweza kufanywa upya zinawakilisha siku zijazo. Ninafahamu kikamilifu vikwazo vya kisiasa, kifedha na udhibiti vinavyozuia. Lakini maandishi yapo ukutani. Ulimwengu lazima ujitolee kuweka ratiba ya wazi ya kukomesha nishati ya kisukuku, sambamba na digrii 1.5. Uchukuaji wa Hisa wa Kimataifa wa COP28 lazima pia uelekeze kwa ahadi za nishati mbadala mara tatu, ufanisi maradufu wa nishati na kuleta nishati safi kwa wote ifikapo 2030.
Na kama viongozi mahalia mnaweza kuongoza njia kwa kuwekeza katika miundombinu ya usafiri wa umma inayowezeshwa na upyaji na kuweka kipaumbele kwa hewa safi na kazi za uchumi wa kijani. Ili kukomesha machafuko ya hali ya tabianchi- na dhuluma nyingi zinazoichochea - kujitolea kwa kila mtu kunahitajika. Wananchi wanategemea uongozi wenu. Na mimi pia. Tunasimama pamoja - na kufanya kazi pamoja - kulinda jamii zote kutokana na janga la hali ya tabianchi na kuendeleza mustakabali unaoweza kufanywa upya, endelevu na wenye usawa ambao watu na sayari wanastahili. Na ninawashukuru.
