ካርዲናል ቶማሲ፡ ሳዕቤን ዘይፍለጥ ውግኣት ሓድሽ ህጹጽ ምላሽ የድልዮ

ስምዖን ተ. ኣርኣያ - ሃገረ ቫቲካን

"ምፍታሕ ኣጽዋር ኣድላዪ ክነሱ ብዝሕ ተገዳስነት ኣይግበረሉን። ኣጽዋር ዘይምፍታሕ ዘስዕቦ ሳዕቤን ኣዝዩ ሓደገይና ስለዝኾነ፡ ብዛዕባኡ ሓበሬታ ምርካብ ጉዳይ ሓላፍነት ይኸውን። ብሓቂ ክርአ ከሎ፡ ገለ ኣቶሚካዊ ኣጽዋር ኣብ ጥቕሚ ክውዕል ይኽእል'ዩ ዝብል ግምታት እንተድኣ ክውን ኮይኑ ነዛ መሬት ናብ ምድረ በዳ እዩ ዝቕይራ። እቲ ምድረ በዳነት እውን ንኽንደይ ግዜ ከም ዝጸንሕ ኣይንፈልጥን።"

ካርዲናል ሲልቫኖ ማርያ ቶማሲ ካብ 2003 ዓ.ም. ክሳብ 2016 ዓ.ም. ጀነቭ ኣብ ዝርከብ ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ትካላት ናይ ቅድስቲ መንበር  ቀዋሚ ተዓዛቢ ዝነበሩን ንቅድስቲ መንበር ኣብ ስነ መላዊ ክሌኣዊ ርክባት ህይወቶም ዘወፈዩ ህሉው ኩነታት ክሳብ ክንደይ ሓደገይና ምዃኑ ከብርሁ እንከለዉ፥ በቲ ሰፊሕ ተመኩሮኦም መሰረት ድማ ኣብ ኣማራጺ ኣገባባት ሰላም እናኣንጸባረቑ ካብ ዕለት 1 ሕዳር 2020 ዓ.ም. ጀሚሮም ፍሉይ ልኡኽ ልኡላዊ ወተሃደራዊ ስርዓት ማልታ ኮይኖም ዘገልግሉ ዘለዉ ካርዲናል ብዛዕባ እቲ... ኣድላይነት ርትዓዊ ዘተን ናብ ዳግመ-ምትዕርራይ ናይቲ "ሕጂ ዝተሰብረ" ግብረ ገባዊ ቡሶላ ምስራሕ ከም ዘድሊ ይገልጹ።

ብተወሳኺ ይብሉ ብኹሉ መልክዑ ዓመጽ ሓደጋታት ዘመንጩ እኳ እንተኾነ፡ ኣብ ምጥፋእ ኣቶማዊ ኣጽዋር ክመጹ እንከለዉ፡ ኣብ ልዕሊ ሰላማዊ ህዝቢ ዘስዕቦ ዘይግመት ጉድኣት፡ ከምኡ’ውን ምጥፋእ ከባቢ ዝገደደ ምዃኑን፡ ስለዚ ድማ ከምዚ ዓይነት ኣጽዋር “ተቕባል ክረክብ ከምዘይክእልን” የጉልሑ።

ር.ሊ.ጳ. ፍራንቸስኮ ደጋጊሞም ዘቕርብዎ ውዕዉዕ ጻውዒት ምፍታሕ ኣጽዋር ብሓጎስ ብምቕባል፥ "ር.ሊ.ጳ. ሕልና ደቅሰብ ከም ምዃኖም መጠን ዘለዎ ግደ ብጋህድን ብዓሚቝ ትንታነን ኣጽንዖትን እዮም ዝዛረቡ። "

"ኣብዚ ህሞት እዚ ብዛዕባ ኣብ እንካትዓሉ ኣብ ዘለናሉ እዋን ዘለና እንኮ ርትዓዊ ድምጺ ቅዱስነቶም ከም ዝኾኑ እዩ ዝስምዓኒ።”

ር.ሊ.ጳ. ፍራንቸስኮ እናተኾላለፍ ዝኸይድ ሳልሳይ ኲናት ዓለም የጋጥመና ከምዘሎ ብተደጋጋሚ ኣጠንቂቖም እዮም። ብተመሳሳሊ ዋና ጸሓፊ ሕቡራት ሃገራት ኣንቶንዮ ጉተረሽ ኣብዚ ቀረባ እዋን “ንሕና ብዘስካሕክሕን ተደጋጋምን ጥሕሰት ኣህጉራዊ ሰብኣውን ሰብኣውን መሰላት ሕጊ ክንደናገር የብልናን” ብምባል ኣካላት ሕቡራት ሃገራት ከም ሓደ ኮይኖም ሰብኣዊ መሰላት ንምክልኻል፣ ግህሰት ንምልላይን ምላሽ ንምሃብን ቃል ክኣትዉ ሓቲቶም እዮም። ኣብቲ ኣብ ሕቡራት ሃገራት ዝነበረኩምሉ ናይ ዓመታት ተመኩሮ፡ ከምኡ’ውን ብዘለኩም ናይ ስነ ሜላዊ ክሌኣዊ ርክብ ሞያ፡ ኣብዚ እዋን’ዚ ነቲ ዓለማዊ ሃዋሁ ብኸመይ ምገምገምክምዎ? እዚ ንርእዮ ዘለና ኩነታት ክሳብ ክንደይ ሓደገይና እዩ?

ምፍታሕ ኣጽዋር ኣድላዪ ምዃኑ ኣዝዩ ብዙሕ ዘይምግዳስ ኣሎ። ኣጽዋር ዘይምፍታሕ ዘስዕቦ ሳዕቤን ኣዝዩ ሓደገይና ስለዝኾነ፡ ብዛዕባኡ ሓበሬታ ምርካብ ሓላፍነት ይኸውን። ብሓቂ ክርአ ከሎ፡ ከምቲ ኣብ ሓደጋ ዝወደቐ፡ ገለ ኣቶማዊ ኣጽዋር ኣብ ጥቕሚ ክውዕል ይኽእል እዩ ዝብል ግምታዊ መርትዖ፡ ነዛ መሬት በረኻ ምገበራ፡ እቲ በረኻ ምዃን ድማ ክሳብ ክንደይ ከም ዝጸንሕ ኣይንፈልጥን። ነዚ ኣብ ግምት ብምእታው፡ ዝጸዓነና ሞራላዊ ውሳኔ ኣሎ፡ ማለት እንታይ ሳዕቤናቱ ዘይንፈልጦ ኣጽዋር ምእጋድ ፍጹም ኣድላዪ ዝብል፡ እቶም እንፈልጦም ጉድለታት ድማ ድሮ ንምእማኑ ዘጸግም ሓደገይና ሳዕቤናቶም ከረጋግጹ ከለዉ። ሳዕቤናቱ ክትፈልጦ ዘይከኣለካ ምዃንካ ነቲ ኣጽዋር ክትቐመሉ የብልካን ዝብል ትዛዝ ዝሓዘ እዩ። ሳዕቤኑ ዘይምፍልጣ ናይ ፍርሕን ወጥሪን ሃዋህው ይፈጥር። ስለዚ ህዝቢ ምምሃር፣ መዓታዊ ሳዕቤን ኲናት ዝፈልጥ ህዝባዊ ባህሊ ምፍጣር ኣድላዪ ክኸውን እዩ። ዓመጽ ኣብ ኩሉ ቦታ ሓደጋታት የስዕብ፡ እቲ ብኣቶሚክ ኣጽዋር ዝመጽእ ዕንወት ግን ዝገደደ እዩ። ስለዚ ኩላትና ብዝከኣለና ንማእኸላይ ዜጋ ነዚ ክነቕሓሉ ክንነቓቓሕን ኣዚዩ ኣገዳሲ እዩ።

ምስቲ ብፍላይ ኣብ ቅድስት መሬትን ዩክሬንን ዝካየድ ዘሎ ውግእ፡ ካብ ቀጻሊ ምድብዳብ ንላዕሊ፡ ነቲ ግጭታት ንምፍታሕ ብሰላማዊ መንገዲ ትርእይዎ ዶ? ካብቲ ናይ ዓሰርተታት ዓመታት ተመኩሮኹም ብፍላይ ድማ ኣብ ጀነቫ ኣብ ሕቡራት ሃገራት ቀዋሚ ተዓዛቢ ቅድስቲ መንበር ኮይንኩም ካብ ዝጸናሕኩምሉ ነዊሕ እዋን፡ ከም ኣርኣያ ክኸውን ዝኽእል ኣቀራርባ ተዓዚብኩምዶ ትፈልጡ? ዘይተመርመረ መጋበርያን ስጉምትታት ወይ ቅጥዒ ኣሎዶ?

እዚ ኣዝዩ ዝተሓላለኸን ንምግላጹ ኣጸጋሚ ዝኾነ ምዕራፍ እዩ፡ ካብ ዝሓለፈ ገለ ነገር ክትመሃር ግን መሰረታዊ እዩ። ቀዳማይ ውግእ ዓለም ኣዝዩ ብዙሕ ግዳያት ዝፈጠረ፣ እዚ ሓቂ እዚ ሎሚ ብዛዕባ ኣጠቓቕማ ዓመጽን ኣጽዋርን ከነስተንትነሉ ዝድርኽ እዩ። እዚ ኣጽዋር እዚ ንርእሰ-ምክልኻል ዝውዕል እዩ ዝብል ስነ-ሞጎት ከምቲ ኣቐዲመ ዝገለጽክዎ ሓድሽ ሕቶታት የለዓዕል ኣሎ።

ልኡላውያን ሃገራት ንህዝቦም ናይ ምክልኻል መሰል እኳ እንተሃለዎም፡ ኣዝዩ ዝበዝሐ ሰባት ዝቐትልን ንኣከባቢ ዘጥፍእን ኣጽዋር ናይ ምጥቃም ድላይ ሒዞም፡ ኪኖ እቶም ኣብ ሕቶ ዝኣትዉ ከባቢታት፡ ውድባት ነዚ መዳይ እዚ ኣብ ኩሉ ዝገብርዎ ብጥንቃቐ ክሓስቡሉ ኣለዎም። ንምክልኻል ኣብ ዝግበር ጻዕሪ ኩሉ እንተ ጠፊኡ፡ እትከላኸሎ እንታይ ክተርፍ እዩ እሞ? ኩሉ ሳዕቤናት፡ ኩሉ ዝበጽሕ ዕንወትን ክሳብ መዓስ ይጸንሕ [እዚ ከም ዝጸንሕ] ኣይንፈልጥን ኢና። እቲ ዝሓሸን ርትዓውን ኣማራጺ ካብ ናይ ፍርሒ ኣተሓሳስባ ናብ ናይ ምትእምማን ኣተሓሳስባ ምስግጋር እዩ።

ቅዱስ ኣቦና ዝሓለፈ ሰንበት ፍርቂ መዓልቲ ድሕሪ ጸሎተ መልኣከ እግዚኣብሔር ጻውዒት ምፍታሕ ኣጽዋር ኣቕሪቦም ኣህዛብ ካብ ናይ ፍርሒ ኣተሓሳስባ ናብ ምትእምማን ክሰጋገሩ ጸዊዖም። ብተመኩሮኹም ቅዱስነቶም ዘቕረብዎ ጻውዒት ብኸመይ ብጭቡጥ ተቐባልነት ክረክብ ይኽእል?

ር.ሊ.ጳ. ኣብዚ ህሞት እዚ ብዛዕባ ጸገም ምፍታሕ ወይ ምርጋፍ ኣጽዋር፡ ናይ ዓቢ ይኹን ንእሽቶ ውግኣት ብዘተ ክፍታሕ ኣለዎ ዝብል ርትዓዊ ድምጺ፥ ድምጺ ር.ሊ.ጳ. ፍራንቸስኮስ ጥራይ ኮይኑ ይስማዕ። ንሰብኣዊ ስድራቤት ዓቢ ኣገልግሎት ዝገብሩ። ር.ሊ.ጳ. ሳዕቤን ናይዞም ንኲናት ዝመርጹ ፖለቲካዊ ውሳኔታት ብምምልካት፡ ሓደ ዘስካሕክሕ ነገር ከይስዕብ ይጽዕሩ ኣለዉ።

ር.ሊ.ጳ. ፍራንቸስኮ ሰባት ኮፍ ኢሎም ክዘራረቡ፡ ስልትታት ስነ ሜላዊ ክሌኣዊር ርክብ ክጥቀሙ፡ ወይ ድማ ናይ ዘተ ልቦናዊ ኣገባብ ክጥቀሙ ከምዘድሊ ብተደጋጋሚ የተሓሳስቡ። ኩሉ ኣብ መኣዲ፡ ተቓውሞታት፡ ጸገማት፡ ዝግመት በደላት፡ ብዘተን ርትዓዊ ስምምዕን ክፍታሕ ይጽውዑ። ሎሚ፡ ካብ ኣድላይነት ዘተ ካልእ ኣማራጺ ኣይረኣየንን። ኩሎም እቶም ካልኦት ኣብ ጥቕሚ ዝወዓሉ ኣገባባት፣ ዘይጠቕሙ ምዃኖም ተረጋጊጹ እዩ። አረ ካብቲ ዝተገመተ ንላዕሊ ሓደገይናታት ምዃኖም ተረጋጊጹ እዩ። ስለዚ ቅዱስ ኣቦና ኣብ ክንዲ ዓመጽ፡ ናብዚ ህጹጽ ዘተ ምምላስ የድሊ እንክብሉ ዘቕርብዎ ጻውዒት ከገርመና ኮነ ከቖጥዓና ኣይግባእን።

ድሕሪ ውግኣት መበል 20 ክፍለ ዘመን፡ ከም ኣበሃህላኹም ዝተማህረናዮ ጥበብ ወይ ትምህርቲ ዝርሳዕ ዘሎ ኮይኖ ኣሎ። ኣብዚ ሕጂ ዘለናዮ ኩነታት ክዝከር ወይ ኣብ ግብሪ ክውዕል ዘለዎ ገለ ውጽኢት ነይሩ ድዩ?

እቲ ዝበለጸ ውጽኢት ዘይምርሳዕ ምኾነ፣ ምኽንያቱ ሓደ ነገር ‘ናይ ሕሉፍ’ እዩ ምባል ቀሊል እዩ። 'እቶም ግዳያት ናይ ሕሉፍ እዮም። እቲ ጥፍኣት እውን።’ ኣብ ውግኣት ዝዓኑ ቁጠባዊ መዳያትን ዝምድናታትን ንሰባት ናይ ግብረ ገብ ስነ-ምግባር ስምዒት ከም ዝስእኑ ይገብሮም። እቲ ግብረ ገባዊ ቡሶላ ሕጂ ተበቲኹ ኣሎ። ካብ ዝሓለፈ ውግኣት ዝተማሃርናዮ ውጽኢት ዘይተጸበናዮን ዘይግመትን ሳዕቤን እዩ። ሕጂ ተመሳሳሊ ኲናት ይካየድ ኣሎ፡ እንተኾነ ግን ንቕሓት ናይቲ ንዝመጽእ ወለዶታት ዝወርድ ጉድኣት ኣብ ግምት ኣይኣቱን።

እቲ ር.ሊ.ጳ. ኣብ ኣህጉራዊ ጕዳያት ዘስምዕዎ ስነ - ምግባራዊ ድምጺ ነቲ ዘጋጥመና ዘሎ ጸገማት ንኽንዋጽኣሉ ኣብ እንገብሮ ጻዕሪ ንድሕነት ደቅሰብ ኢዩ። ንእተፈላለያ ሃገራትን ሰባትን ዚምልከት ርዝነት ዘለዎ ትንታኔታትን ምይይጥን ዚሓትት ጕዳያት ኣሎ። እዚ ሓቂ እዩ ። እንተዀነ ግን እቲ ዚወሃብ ምላሽ ብኡንብኡ ምላሽ ሓይሊ ዘይኰነስ ሓባራዊ ስምዒት ዘለዎም ሰባት ንኽዝትዩ ዚዕድም እዩ።

ኣብ 2023 ዓ.ም. ዓለምለኻዊ ወጻኢታት ምክልኻል ብ9% ወሲኹ። ካብ ዝክረ ነገር ምፍታሕ ኣጽዋር ሕቡራት ሃገራት፡ ኣብ መንጎ ወፍሪ ኣብ ኣጽዋርን ውግኣትን ጽኑዕ ምትእስሳር ከምዘሎ ይርአ። ኣብ ዩክሬንን ማእከላይ ምብራቕን ዝካየድ ዘሎ ኲናት፡ ወፍሪ ናብ ጽላት ምክልኻል ዝወስድ ሓያል ምዝንባል ኣስዒቡ ኣሎ። ዓለምለኻዊ ወጻኢታት ኣብ ኣጽዋር 22 ሚእታዊት ካብ ውሽጣዊ ፍርያት ዓለም ይሕዝ። ልዕሊ 71 ስነ-ምግባራዊ ባንክታት ነቲ ቁጠባዊ ስርዓት ክቕየርን ወፍሪታቶም መትከላት ስነ-ምግባራዊ ቁጠባ ኣብ ግምት ዘእትው ምዃኑ ከረጋግጹን ሓቲቶም። እዚ ስነ-ምግባራዊ ጻዕርን ኣምርን እንተደሊኹም፡ ንመኽሰብ ኣጽዋር ዳግመ-ግምት ክግበረሉ ክሕግዝ ይኽእል ድዩ?

ኣብቲ ሓያሎ ጠቓምን ተግባራውያንን መገድታት ንምልላይ ኣሚቱ ኣብ ዘተኻየደ ዋዕላ ምርጋፍ ኣጽዋር ሕቡራት ሃገራት ክሳተፍ ጸኒሐ፣ ንኹሉ ኣብ ዓለም ዘሎ ሰብ ካብ መጉዳእቲ ንምክልኻል ዝተወፈየ እዩ። ኣይሰረሐን ግን። ፖለቲካዊ ድሌት ካብ ምጥፋእ ሃብትን ገንዘብን ግዜን ንምርሓቕ ኰነ ህይወት ሰባት ንኸንቱ ክይከውን ንምቅላስ ዝብል ኣይኰነን። ኣብ ከባቢና እንተ ርኢና ብዙሕ ማሕበራዊ ድሌት ከም ዘሎ ንርኢ ኢና ብፍላይ ከኣ ትምህርቲ ነዞም ሰባት እዚኣቶም ክእለቶም ብሃናጺ መገዲ ንኸማዕብሉን ንኽጥቀሙሉን ኣጋጣሚ ምእንቲ ኽኸፍተሎም ኣብ ብዙሓት ሃገራት ኣብያተ - ትምህርቲ የድልይ ኢዩ። ብርግጽ ኣብ ክንዲ ርትዓዊ ዘተ፡ ዓመጽ ዝመልኦ ግጥም ብምምራጽ ብዙሕ ገንዘብን እደ ጥበብን ህይወት ብዙሓት ደቂ ሰባትን ይጠፍእ ኣሎ። ክትከፍሎ ዘይትኽእል ኣዝዩ ልዑል ዋጋ ድማ እዩ። ዋላ’ውን ልክዕ ኣሃዛት እንተዘይፈለጥኩ፡ ነቲ ንኣጽዋር፡ ከምኡ’ውን ንኲናትን ቦምባታትን ዝለዓዓል ዕንወት ዝውዕል ዝስላዕ ሃብቲ ገንዘብ፡ ኣብ ጥቕሚ ዝውዕል ኣህጉራዊ መዋሊ ንምፍጣር ምጥቃም ብመጠኑ ቀሊል ምኾነ ይመስለኒ። ንዕላማታት ልምዓት። እቲ ምወላ ሃገራት፡ ከምኡ’ውን ነቶም ድሕሪት ዝተረፉ፡ ጥዕና፡ ትምህርትን እደ ጥበባዊ ምዕባለ ዘይረኽቡ፡ ነዚ ጸጋታት’ዚ ክዕወትዎ ንምሕጋዝ ምጠቐመ። ነቶም ድኻታት፡ ሰብኣዊ ዓቐን ዘለዎ መነባብሮን ርትዓዊ ኣነባብራ ንኽህልዎምን ምሓገዞም፣ እዚ ድማ ንጸገም ጥሜት ንምፍታሕ ክሕግዝ ይኽእል፣ ከምኡ’ውን ካብ ክመጽእ ዝኽእል ለበዳታትን ሕማማትን ንምክልኻል ምሓገዘ።

ብርግጽ ኣብ ዩክሬንን ቅድስቲ መሬትን ዝካየድ ዘሎ መዓታዊ ውግእ ኣቓልቦ ዓለም ስሒቡ’ዩ። እንተኾነ ቅዱስ ኣቦና ክልቲኡ ብዝምልከት ብዘይምቁራጽ ጻውዒቶም እውን ቀጻሊ እንተኾነ ኣብ መላእ ዓለም ብፍላይ ኣብ ሚያንማር፣ የመን፣ ዲሞክራስያዊት ሪፓብሊክ ኮንጎ፣ ኢትዮጵያ፣ ንገለ ንምጥቃስ ጥራይ ክሳብ ሕጂ  ዝተረሰዑ ኩናት ይዝክሩ። እዚ ሕጂ ዘሎ ብዓለም ደረጃ ‘ቀዳምነት ዝህብ’ ዘሎ፡ ነዞም ካልኦት ዝሳቐዩ ዘለዉ ኣህዛብ ኸመይ ይዘየስተውዕሎም? ‘ንኸይርሳዕ’ን ንሰላም ወይ እንተወሓደ ንሰብኣዊ መሰላትን ክብርን ንምሕላው እውን ቀዳምነት ክወሃቦምን ንምርግጋጽ እንታይ ክግበር ኣለዎ?

ጉጅላዊ ምደባ ሃገራት ዘሎ ይመስል፡ ዘይጽብጸባ ሃገራት ከም ዘለዋ ፍሉጥ ኢዩ፡ ገሊኣተን ድማ ግምት ዝወሃበን ኢየን ። እንተዀነ ግን ደቅሰብ ካበይ ከም ዝመጹ ወይ ኣበይን ይሃልዉ ብዘየገድስ ብገዛእ ርእሶም ክቡራት ኢዮም። ሓቂ እዩ። ብቐጥታ እየ ዝርእዮ፡ ግጭት ንኣብነት ኣብ ኢትዮጵያን ኤርትራን ናይ ቅድስቲ መንበር ሓዋርያዊ ልኡኽ ኮይነ ኣብ ዘገልግለሉ ዝነበርክሉ እዋን። ኣብ መንጎ ክልቲኦም ንጡፍ ኲናት ብምክያዱ፡ ብዓሰርተታት ኣሽሓት ዝቑጸሩ መንእሰያት ከምዝተቐትሉ ዝፍለጥ ክነሱ፡ ማሕበረሰብ ዓለም ክሳብ ክንድዚ ኣይተሻቐለሉን። እቶም ሬሳታት ርእየዮም። እቲ ዝቃለሱሉ ዝነበሩ ዶብን እዚ ክውንነትን ምስ ካልእ ዝዓበየ ረቛሒ ዝተኣሳሰር’ዩ፡ ማለት ዝተወሰኑ ሰባት ወይ ዝተወሰኑ ሃገራት ምሉእ ኣቓልቦ መራኸቢ ብዙሃን ይስሕቡ፡ ካልእ ስክፍታታት ንኽቕልቀን ኣፍልጦ ክረክብን ብዙሕ ቦታ ኣይህቡን እዮም። እዚ መብዛሕትኡ ግዜ እውን ከምኡ እዩ፡ ምኽንያቱ ሓደ ሓደ ግዜ እዘን ንኣሽቱ ውግኣት ብስም ዓበይቲ ሃገራት ብውክልና ዝካየዳ ውግኣት ስለዝኾነ፤ ስለዚ ድማ፡ ብወገን እተን ዓበይቲ ሃገራት፡ ትኹረት ንምሃብ ዝኾነ ተገዳስነት ከይረክብ ይገብራን ኣይግደሳሉን እውን። ናይ ረብሓ ተጋራጫውነት ስለ ዘሎ። ሕጂ’ውን ድምጺ ር.ሊ.ጳ. ጥራይ ነቲ ጸገም ዘመልክት ኮይኑ ዘሎ። ር.ሊ.ጳ. ፍራንቸስኮ ነዞም እተደርበዩ ሰባት እዚኣቶም ክከናኸንዎምን ክሕግዝዎምን ዘተባብዕ ድራኼ ይህቡ ከመይሲ ሰብ ቅዱስ ኢዩ እምነት ንዘለዎም።

ንሕና ክርስትያን ኢና፣ ክርስትያናዊ ዓለም ድማ ኣብዚ ህሞት እዚ ኣብ ዘስካሕክሕ ግጭት ይርከብ ኣሎ። እዚ ማለት ኣድማዕነት እምነትና ናብቲ ኣብ ከባቢና ዘሎ ምሉእ ክውንነት ኣይተዘርገሐን ማለት እዩ። ነዚ ኣብ ግምት ብምእታው ር.ሊ.ጳ. ኵላትና ኣሕዋት ዘርእስታ ዓዋዲት መልኽቲ ዝለገሱ ኩላትና ኣሕዋትን ኣሓትን ኢና፡ ሓደ ሰብኣዊ ስድራቤት ድማ ኣሎ፤ ዝተቐትለ ዩክራይናዊ ድዩ ሩሲያዊ ናይ ኩላትና ስቓይ እዩ ዝኽውን፡ መራሕቲ መንግስቲ፡ ከምኡ’ውን ፖለቲካዊ መራሕቲ፡ ብሓፈሻ፡ ኣብ ነዊሕ ግዜ ዝዕወት ሰብ ከምዘየለ ክእመኑ ኣይደልዩን እዮም። እቲ መከራ ንኹሉ እዩ። እዚ ስቓይ እዚ ንዅሉ ሰብ እዩ ዜጋጥሞ። እቲ ር.ሊ.ጳ. ዝደልይዎ ነገር እቶም ኣመክኖኣውያን ሰባት ምስኦም ሓቢሮም ዘተሓሳስብዎ ነገር ነቲ ውግእ ደው ንምባል ወለዲ ደቆም ክስእኑ ከለዉ ካብ ዝወርዶም ስቓይ ንምድሓን ከምኡውን ነቲ ኣብ ውግእ እተዋፈረ ሃብቲ ንሰናይ መዓላ ህጹጽ ምዃኑ ክእመን ኣለዎ። እዚ ኸኣ ንህይወት ንኽትጻወሮ ዜጸግም ኣብ ክንዲ ሓዘን ከኣ ሓጐስ ዜምጽእ እዩ።

ብፁዕ ካርዲናል ቶማሲ ካልእ ክትውስኸሉ እትደልይዎ ነገር ኣሎ ድዩ?

ብፍላይ ኣብ ማእከላይ ምብራቕ ሓድሽ ኣገባብ ሰላም ምርካብ ከምዘድሊ ተዛሪብና ኢና። ኩሎም እቶም ኣብ ዝሓለፈ እዋን ዝተፈተኑ ዝተፈላለዩ ኣገባባት፣ ዕዉታት ከምዘይነበሩ ከነስተንትነሉ የድልየና። ምናልባት ኣስላም ይኹን እስራኤላውያን ኣብ እግዚኣብሔር ዝኣምኑ ሰባት ምዃኖም ኣብ ግምት ከነእቱ ይግባእ፣ ኣብ መንጎ እግዚኣብሔርን ህዝብን ዘሎ ቃል ኪዳን ድማ ነዚ ቃል ኪዳን ተኣማንነትን ጽቡቕ ሰላማዊ ዝምድናን ዝሓትት ምዃኑ ይፈልጡ እዮም። ስለዚ፡ ምናልባት ካብ ሃይማኖታዊ ተመክሮ ናይዞም ሰባት ጀሚሩ፡ ኣብ ሓደ ጭቡጥ ቦታ ምንባር፡ ዝብል ኣምር ሰብ ከስተንትኖ ክጅምር ክኽእል ኣለዎ፡ ሓድሽ ኪዳን ድማ ክቕበል ይኽእል። ኣምላኽ ምስ ኣብርሃም ቃል ኪዳን ኣተወ። ሕጂ፡ [ክሓስቡ ይኽእሉ] ኣብ መንጎ ክልቲኦም፡ ኣብ ሃይማኖታዊ እምነት ዝተመርኰሰ፡ ንኽልቲኦም ሓደ ዓይነት ኪዳን ምፍጣር። ንዕቱብነት ናይዚ ተወፋይነት እዚ ተጠቒሞም ምትእምማን ክፈጥሩ ምኻኣሉ ነይሮም። ነቲ ጥንታዊ ትውፊት ናይዚ ኣብ መንጎ ኣምላኽን ህዝብን ዝነበረ ኪዳን ብምዝካርን ብተኽእሎ ብምስዓብን፡ ናይ ርክብን ዘተን መስመር ምኽፋት፡ ከምኡ’ውን ናይ ምትእምማን ስምዒት ምጅማር ይከኣል እዩ። እንክብሉ ዘካየድዎ ቃለ መሕትት ዛዚሞም።