Những mong đợi nơi Thượng HĐGM miền Amazon

G. Trần Đức Anh OP - Vatican

Thành phần các tham dự viên

Tuy là một Thượng HĐGM miền, nhưng công nghị này cũng qui tụ hơn 340 tham dự viên, trong đó có 185 nghị phụ có quyền bỏ phiếu, 55 dự thính viên, trong đó một nửa là phụ nữ gồm các nữ tu và giáo dân.

Phần lớn các nghị phụ, 114 vị, là đại biểu của các HĐGM thuộc 7 quốc gia ở miền Amazon, đông nhất là 58 nghị phụ từ Brazil. Số nghị phụ còn lại thuộc các vùng khác gồm 13 HY, GM đứng đầu các cơ quan trung ương Tòa Thánh, 33 vị do ĐTC bổ nhiệm, 15 vị do Liên hiệp các Bề trên Tổng quyền các dòng nam bầu lên. Tổng cộng là 61 vị.

Vì là một Thượng HĐGM về một vùng đặc biệt nên không có người Việt Nam nào tham dự công nghị GM này. Nghị phụ duy nhất người Á châu là ĐHY Oswald Gracias, TGM Bombay Ấn độ, cũng là thành viên Hội đồng tư vấn của ĐTC.

Á, Phi và Úc châu ít quan tâm

Xem như thế, Công nghị GM về miền Amazon chủ yếu nhắm đáp ứng nhu cầu của Giáo Hội và dân chúng tại vùng này và muốn nghe tiếng nói của những người liên hệ trực tiếp. Và như thế, Giáo Hội tại các đại lục khác như Á, Phi, Âu và Úc châu có rất ít mong đợi nơi Thượng HĐGM sắp tới. Điều này cũng được thể hiện qua các cơ quan truyền thông trong gần 2 năm qua từ khi ĐTC loan báo triệu tập công nghị này. Ít có nhưng tranh luận đến từ Á, Phi và Úc châu. Bù lại những góp ý, tranh luận và chờ mong từ phía Mỹ và Âu Châu được biểu lộ nhiều qua báo chí.

Hai mục tiêu của Thượng HĐGM Amazon

Khi tuyên bố triệu tập, ĐTC nói rõ hai mục tiêu mà Thượng HĐGM miền Amazon nhắm tới, đó là tìm những con đường mới cho Giáo Hội và bảo vệ môi trường cũng như người dân sinh sống tại miền Amazon đang bị đe dọa dưới nhiều hình thức. Liệu Công nghị GM sắp tới có đáp ứng được 2 mục tiêu đó hay không?

Được diễn tả qua Tài Liệu Làm Việc

Những mong đợi của các thành phần Giáo Hội miền Amazon được biểu lộ chính yếu qua Tài liệu làm việc của Thượng HĐGM được công bố hồi tháng 6 năm nay, như một đúc kết các ý kiến, các nhận xét và nguyện vọng của các tầng lớp Giáo Hội, nhất là từ miền Amazon, đối với Thượng HĐGM tới đây. Từ sau khi được công bố, tài liệu này là đối tượng cho nhiều nhận xét, ca ngợi, ủng hộ hoặc phê bình.

Tài liệu làm việc: mạnh về bảo vệ môi trường, yếu về Giáo Hội học

Trong một cuộc phỏng vấn dành cho trang mạng Crux Now ở Mỹ, truyền đi ngày 25-9-2019, ĐHY Jorge Urosa, nguyên TGM giáo phận Caracas, thủ đô Venezuela, là nước cũng có một phần lãnh thổ thuộc miền Amazon, nhận xét rằng: Tài liệu Làm Việc này mạnh về phương diện bảo vệ môi trường và người dân miền Amazon, nhưng yếu và có nhiều thiếu sót về phương diện Giáo hội học.

ĐHY nói: “Bảo vệ miền Amazon là điều rất quan trọng và cám ơn Chúa, Giáo Hội đã đưa ra một sáng kiến rất có giá trị để bảo vệ miền này, nhưng vấn đề miền Amazon về phương diện Giáo Hội học không được đáp ứng tốt lắm. Phần lớn những người nói về Thượng HĐGM này chỉ đề cập đến những khía cạnh về môi trường và văn hóa xã hội, và rất ít đề cập đến những khía cạnh Giáo Hội học và Mục vụ. Có một sự thiếu quân bình, vì công việc chính yếu của Giáo Hội là loan báo Tin Mừng, là đưa Chúa Giêsu Kitô đến cho thế giới, cho mọi dân tộc, cho các thổ dân bản địa cũng như những người dân khác. Có hàng triệu người sống tại các thành phố như Manaus, Belen de Para, Iquitos, chứ không phải chỉ có các thổ dân ở vùng sâu vùng xa. Những người dân ấy yêu cầu có một sự rao giảng Tin Mừng trực tiếp, minh bạch, cởi mở, và đó là điều ít được Tài Liệu làm việc đề cập đến”.

Quan niệm của một GM thừa sai

Không biết ĐHY Jorge Urosa, khi nói những điều trên đây, có ám chỉ đến một GM được ĐTC bổ nhiệm làm nghị phụ Thượng HĐGM Amazon hay không. Đức Cha Erwin Krauetler, người Áo, 80 tuổi, thuộc dòng thừa sai Bửu Huyết, từng làm GM 34 năm tại giám hạt Xingu bên Brazil, một vùng rộng hơn nước Việt Nam, với 560 ngàn dân cư. Trong một cuộc phỏng vấn, Đức Cha cho biết trong gần 35 làm GM tại đó, ngài không hề rửa tội cho một thổ dân nào và sẽ không bao giờ rửa tội cho thổ dân!. Một lời tuyên bố có lẽ gây khó hiểu cho nhiều người. Ngoài ra, trong thời gian qua, Đức Cha Krauetler đã nhiều lần bày tỏ hy vọng rằng với Thượng HĐGM Amazon, Giáo Hội sẽ truyền chức phó tế cho các phụ nữ thổ dân, vì chính các phụ nữ điều khiển hầu hết các cộng đoàn cơ bản ở miền Amazon. Họ chủ sự các buổi phụng tự Chúa nhật, đọc sách thánh và Phúc Âm, chuẩn bị các nữ giáo lý viên, chuẩn bị cho các thành viên trong cộng đoàn chịu phép rửa tội, rước lễ lần đầu, thêm sức và hôn phối để các LM đến cử hành.

Mong đợi từ một số Giáo Hội Tây Phương

Ngoài ra, có những mong đợi từ phía một số Giáo Hội ở Tây phương, đặc biệt ở Đức đang lâm vào tình trạng thiếu linh mục, đó là người ta hy vọng với Thượng HĐGM miền Amazon này, ĐTC sẽ cho phép truyền chức LM cho những người nam có gia đình, để đối phó với tình trạng thiếu LM trầm trọng tại miền Amazon khiến cho nhiều cộng đoàn chỉ được 1, 2 thánh lễ mỗi năm. Nếu biện pháp này được ĐTC cho phép, thì có thể nó cũng sẽ được áp dụng cho các vùng ở trong hoàn cảnh tương tự như miền giáo phận ở các đảo nhỏ trong Thái Bình Dương, thuộc Châu đại dương, hoặc ở miền bắc Canada và vùng Alaska Hoa kỳ.

Tuy thiếu linh mục, Giáo Hội vẫn có thể sinh động

Về điểm này, ĐHY Jorge Urosa nhận định rằng: “từ giữa thế kỷ 19 đến giữa thế kỷ 20 chúng tôi cũng bị tình trạng thiếu linh mục tại nhiều miền, nhưng đức tin tại đó vẫn sinh động và được bảo tồn. Đây không phải chỉ là vấn đề lãnh nhận hay không lãnh nhận bí tích, nhưng là vấn đề kinh nghiệm đức tin người dân có được, nhờ các giáo lý viên dành cho các gia đình, và họ thông truyền cho con cái. Vấn đề không phải là thiếu LM hay không, nhưng hệ tại việc loan báo Tin Mừng mà người ta có thể thực hiện, không phải chỉ qua các LM, nhưng còn qua các giáo lý viên. Theo tôi vấn đề là người ta ít nhấn mạnh đến việc truyền giáo, huấn giáo, kinh nghiệm sống đức tin trong các gia đình.”

Một LM thừa sai khác dòng Don Bosco, cha Martin Lasarta, cũng là dự thính viên của Thượng HĐGM sắp tới, nói: “Chúng ta phải tự hỏi tại sao các cộng đoàn Tin Lành ở miền Amazon và Mỹ châu la tinh lớn mạnh, mà Giáo Hội Công Giáo thì không và ngày càng bớt đi số tín hữu?

Hy vọng công nghị GM Amazon sắp tới sẽ vạch ra những con đường mới cho Giáo Hội và không phải chỉ giới hạn vào việc bảo vệ môi sinh tại vùng này mà thôi.