Những thách đố của Giáo Hội Công Giáo tại Ba Lan

Giuse Trần Đức Anh O.P

 Giáo Hội tại Ba Lan

 Giáo Hội Công Giáo tại Ba Lan có khoảng 36 triệu tín hữu trên tổng số 37 triệu dân cư thuộc 44 giáo phận, với 154 Giám Mục, 33.600 linh mục, trong số này có gần 25 ngàn linh mục triều. Thêm vào đó có 19 ngàn nữ tu và hơn 2 ngàn tu huynh.

 Tại Ba Lan có nhiều dấu chỉ cho thấy Giáo Hội đang đương đầu với nhiều thách đố tục hóa, giống như nhiều nước Âu Mỹ khác. Hồi năm 1990, có 50,3% tín hữu tham dự Thánh lễ Chúa Nhật, nhưng đến năm 2019, tỷ lệ này xuống còn 36,8%. 90% dân Ba Lan tuyên bố mình là tín hữu Công Giáo, nhưng số người là tín hữu nhiệt thành và xác tín (phần lớn là phụ nữ) không quá 11%. Hơn 50% người trẻ tuyên bố không nhìn nhận thế giá của Giáo Hội Công Giáo. Nếu tình trạng này trở nên trầm trọng hơn, thì tại Ba Lan, các truyền thống Kitô có nguy cơ dần dần suy giảm mạnh.

 Dấu hiệu suy giảm đó cũng được biểu lộ qua sự kiện số tân đại chủng sinh trong niên khóa 2021-2022 này tại Ba Lan chỉ có 356 thầy, tức là giảm 20% so với 441 thầy hồi năm 2020. Đây là con số tân chủng sinh thấp nhất từ trước đến nay tại Ba Lan.

 Cha Piotr Kot, Chủ tịch Hội đồng các vị Giám đốc đại chủng viện Ba Lan, nói với hãng tin Công Giáo Kai của Ba Lan rằng trong số 356 tân ứng sinh Linh Mục có 242 thầy thuộc các giáo phận và 114 thầy thuộc các dòng tu. Số chủng sinh triều giảm 47 thầy và số ứng sinh dòng giảm 38 thầy so với năm 2020.

 Tuần báo Công Giáo “Gosc Niedzielny” nhận xét rằng ơn gọi Linh Mục tại Ba Lan giảm sút nhiều trong những năm gần đây. Cách đây 9 năm, tức là năm 2012, có 828 ứng sinh năm thứ I tại các chủng viện. Năm 2019 con số này xuống còn 498 và năm ngoái còn 441.

 Tuy có sự giảm sút trên đây, nhưng cũng phải nhận rằng Ba Lan vẫn tiếp tục là một trong những nước Âu Châu có số ơn gọi linh mục đông nhất: năm ngoái 25% số tân linh mục tại Âu Châu là người Ba Lan. Giáo Hội Công Giáo tại Ai len, với 5 triệu tín hữu, trước đây rất mạnh mẽ, nhưng đầu niên học này chỉ có 9 chủng sinh mới. Năm 2020, tại Đức, một nước có 83 triệu dân, trong đó có 23 triệu người là tín hữu Công Giáo, chỉ có 56 tân linh mục (CNA 13-10-2021)

 Các Giám Mục Ba Lan về Roma

 Trong bối cảnh trên đây, Hội đồng Giám Mục Ba Lan đã chia thành 3 đoàn về Roma trong thời gian từ ngày 4 đến 21/10/2021 để hành hương, “Ad Limina”: viếng mộ hai thánh Tông Đồ Phêrô Phaolô, và thăm Tòa Thánh, đặc biệt là gặp gỡ chung với Đức Thánh Cha.

 Giáo luật hiện hành qui định: các Giám Mục giáo phận về “Ad limina” cứ 5 năm một lần, nhưng vì nhiều lý do, ví dụ đại dịch, thời hạn này có thể dài hơn, 7 năm hoặc hơn nữa. 6 tháng trước khi về Roma, các Giám Mục được yêu cầu gửi về Tòa Thánh bản tường trình về tình hình giáo phận thuộc quyền. Lần chót các Giám Mục Ba Lan về Roma cách đây 7 năm.

 Các Giám Mục đã chia thành nhóm nhỏ viếng thăm và gặp gỡ các vị lãnh đạo tại Tòa Thánh, thuộc Phủ Quốc Vụ Khanh và các Bộ, các Hội đồng, đặc biệt là Bộ Giám Mục, Bộ các dòng tu, Bộ giáo sĩ, Hội đồng Tòa Thánh hiệp nhất các tín hữu Kitô, v.v.

 Khác với thời Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô 2, Đức Thánh Cha không gặp riêng mỗi Giám Mục, nhưng gặp chung mỗi đoàn vào cuối tuần lễ viếng thăm.

 Vài phản ứng

 Trong cuộc phỏng vấn dành cho Đài Vatican hôm 21/10/2021 sau khi gặp chung với Đức Thánh Cha, Đức Hồng Y Kazimierz Nycz, Tổng Giám Mục giáo phận thủ đô Varsava, cho biết trong cuộc gặp gỡ, các Giám Mục và Đức Thánh Cha trao đổi với nhau, không có diễn văn hay thuyết trình, nhưng hoàn toàn dưới hình thức một cuộc nói chuyện, với những câu hỏi và câu trả lời.

 Đức Hồng Y Nycz nói: “Về những vấn đề khó khăn đối với Giáo Hội, chính Đức Giáo Hoàng nói về “một cánh cửa hy vọng” cần mở ra và bước vào để không bị đè bẹp hoặc thất vọng nản chí. Theo nghĩa đó, tôi cảm thấy được khích lệ nhờ cuộc gặp gỡ này. Giáo Hội có những trách vụ ngay từ đầu được Chúa Giêsu ủy thác như những trách vụ trường kỳ, giống như cách đây 20 thế kỷ. Đàng khác, những câu trả lời có thể khác nhau, vì bối cảnh khác nhau chúng ta đang sống. Bối cảnh mới của thế giới đang thay đổi, thế giới hoàn cầu, thế giới truyền thông, là một thách đố quan trọng đối với Tin Mừng và công cuộc loan báo Tin Mừng”.

 Đức Tổng Giám Mục Chủ tịch Hội đồng Giám Mục Ba Lan

 Trong đoàn Giám Mục Ba Lan thuộc 4 giáo tỉnh về thăm Tòa Thánh từ ngày 11 đến 15/10/2021, có Đức Tổng Giám Mục Stanislaw Gadecki, Tổng Giám Mục giáo phận Poznan, Chủ tịch Hội đồng Giám Mục Ba lan.

 Trả lời phỏng vấn dành cho hãng tin Công Giáo Kai của Ba Lan, Đức Tổng Giám Mục cho biết, “cuộc gặp gỡ diễn ra trong tinh thần tự do ngôn luận hoàn toàn và lòng từ ái của Đức Thánh Cha. Chúng tôi đã nói về tiến trình hiện nay dài 2 năm tiến về Thượng Hội đồng Giám Mục thế giới vào tháng 10 năm 2023, việc tái truyền giảng Tin Mừng, vấn đề di dân nói chung, đặc biệt là vấn đề mở hành lang nhân đạo để những người di dân có thể được đón nhận trong an toàn. Các đề tài nói trên chiếm phần lớn thời gian trong cuộc gặp gỡ với Đức Thánh Cha. Sau đó mỗi Giám Mục đã có cơ hội bày tỏ và đặt câu hỏi với Đức Thánh Cha, hoặc lưu ý về những vấn đề mà vị ấy thấy nên và cần thảo luận.

 “Ngoài ra có vấn đề giải thích Tự sắc ”Vos estis lumen mundi” (Các con là Ánh sáng muôn dân), về trách nhiệm của các Giám Mục và Bề trên dòng tu trong việc xử lý những vụ giáo sĩ tu sĩ thuộc quyền bị cáo lạm dụng tính dục trẻ vị thành niên.”

 Về vấn đề này, trong cuộc gặp gỡ với Bộ Giám Mục trước đó, Đức Tổng Giám Mục Gadecki đã than phiền vì Bộ này đã hành xử quá ngặt nghèo. 10 Giám Mục Ba Lan, phần lớn đã về hưu, đã bị trừng phạt. Đức Tổng Giám Mục nói đó là “kết án tử hình cho vị Giám Mục không phạm tội lạm dụng. Giám Mục bị cách chức, ô danh và hoàn toàn bị các cơ quan truyền thông tiêu diệt”, trong khi đó những kẻ phạm tội lạm dụng tính dục có thể ra khỏi tù sau 5 năm và làm lại cuộc đời.

 Đức Tổng Giám Mục Chủ tịch Hội đồng Giám Mục Ba Lan nhận định rằng “tôi thấy cuộc gặp gỡ với Đức Thánh Cha dường như có bầu khí lạc quan nhất so với các cuộc gặp gỡ trước đó của đoàn Giám Mục Ba Lan với các Bộ và Hội đồng của Tòa Thánh”. (Kai 16-10-2021)

Tổng Giám Mục Giáo Chủ Công Giáo Ba Lan

 Trong số các Giám Mục về thăm Tòa Thánh, có Đức Tổng Giám Mục của giáo phận Gieszno, Wojciech Polak, cũng là Giáo Chủ Công Giáo Ba Lan. Ngài cho biết 1 vấn đề được các Giám Mục Ba Lan đề cập đến trong cuộc viếng thăm tại các Bộ và Hội đồng của Tòa thánh là: di dân và tị nạn, mục vụ sau thời đại dịch Covid-19, việc bảo vệ trẻ em và giới trẻ.

 Theo Đức Tổng Giám Mục Polak, vấn đề di dân và tị nạn là một thách đố khó khăn đối với Giáo Hội tại Ba Lan, liên quan đến những người đi qua biên giới bất hợp pháp để tìm những điều kiện sinh sống tốt đẹp hơn. Ngài nói: “Giáo Hội phải đáp ứng thực tại này, nhất là săn sóc yêu thương họ”. Cụ thể là hiện nay có hàng ngàn người di dân bất hợp pháp ở biên giới nước Belarus và Ba Lan. Trời bắt đầu lạnh và mùa đông sắp tới, nhiều ngừơi di dân ngủ đêm trong rừng. Chúng ta cần giúp đỡ họ và để ý đến vấn đề bảo vệ và an ninh biên giới. Đây là một trong những vấn đề khó khăn và quan trọng các Giám Mục Ba Lan sẽ trao đổi với Đức Thánh Cha và các Bộ của Tòa Thánh”.

 Về những người di dân ở vùng biên giới Ba Lan và Belarus, Chính phủ Ba Lan và Liên hiệp Âu châu tố giác chính phủ Belarus dùng người di dân và tị nạn như võ khí đáp trả sự cấm vận của Liên hiệp Âu Châu chống chính sách độc tài của tổng thống Lukaschenko. Họ đã cho máy bay chuyên chở những người di dân và tị nạn từ các nơi khác tới thủ đô Minsk và đưa tới biên giới Ba Lan và Lituani. Vì thế, Ba Lan cũng như Lituani nhất định không cho người di dân vào lãnh thổ của mình để tới các nước khác trong Liên hiệp Âu Châu. (Kai 18-10-2021)