Հայ եկեղեցւոյ Խորհրդոց մատեանի պատմական հոլովոյթը. Հ. Մովսէս Վրդ. Տօնանեանի շաբաթական հաղորդաշարը (23)
Երեք ժամանակակից պատմիչներու խօսքերէն, յայտնապէս երեւան կու գայ թէ Աստուածաշունչ գիրքերու երկու հայերէն թարգմանութիւններ եղած են. Առաջինը մեծ մասամբ ասորերէնէ՝ ձեռամբ սրբոյն Սահակայ, և մասամբ ալ՝ յունարենէ սրբոյն Մեսրովպայ կողմէ: Ս. Սահակ կանխաւ յունականէն հայ բարբառի թարգմանած էր Կտակարանն, որ եկեղեցւոյ մէջ կ'ընթերցուէր. այսինքն՝ սուրբ գրոց այն ընթերցուածները որ ժամասացութեան և պատարագի ընթացքին կ'ընթերցուին. այս է զոր Կորիւնն կոչած է «եկեղեցական գրոց գումարութիւն»:
Աստուածաշունչ գիրքը, թէպէտ գերմարդկային գործ է, բայց այլեւայլ թարգմանութեանց ու բազմապատիկ ընդօրինակութեանց պատճառաւ՝ կրած էր զանազան այլայլութիւններ և փոփոխութիւններ իր ընթերցուածներուն մէջ. որովհետեւ բոլոր թարգմանիչները, և մանաւանդ գրչագիրները, հաւասար գիտութիւն և երկիւղած զգուշաւորութիւն պահած չեն: Ասկէ զատ, Եկեղեցւոյ մէջ առաջին դարերուն երեւցող հերձուածողներ և աղանդապետներ՝ իրենց կարծիքն ու վարդապետութիւնն աւելի հեշտեաւ ընդունելի ընելու, կամ անոնց մեծագոյն կարեւորութիւն մը տալու դիտմամբ՝ դիմած են այս միջոցին՝ սուրբ գրոց ընթերցուածները խանգարելու: Անշուշտ այսպիսի կասկածելի ձեռնձգութեանց զերծ չէին այն օրինակները՝ զորս սրբոյն Սահակայ և Մեսբովպայ աշխատանքներուն առաջնորդ եղան: Այս պատճառաւ հարկ եղաւ իրենց՝ դիմել Կոստանդնուպոլսոյ Պատրիարքին և Կայսերն:
Նախ ինքն Մեսրովպ անձամբ՝ քանի մը գործակիցներու հետ, և յետոյ իրենց աշակերտները փութացին երթալ թագաւորակաց քաղաքն: Պատմութիւնը կ'աւանդէ թէ Կոստանդիանոս մեծն եկեղեցւոյ պայծառութեան ու բարեկարգութեան համար ըրած ուրիշ զանազան գովելի ջանքերէ զատ՝ Աստուածաշունչ գրոց օրինակներուն հաւատարիմ և անտխեղծ պահպանութեանն համար՝ Եւսեբեայ Պամփիւլացիին անմիջական վերակացութեան յանձնած է սուրբ գրոց ստուգագիր օրինակներ ընդօրինակելու և բազմացնելու աշխատանքը՝ ճարտար և իմաստուն գրչաց ձեռքով, և զանոնք կայսերական գանձին մէջ ամենայն զգուշութեամբ պահելով, ուր որ պէտք էր՝ անոնց ընթերցուածներու պարունակածին համեմատ օրինակներ ցրուէ կայսերութեան ընդարձակ գաւառներուն մէջ:
Այսպիսով սուրբ գրոց մէջ օտար և անհամաձայն ընթերցուածներու մուտքը կը խափանուէր, և արեւելեան եկեղեցիներու մէջ գործածուած օրինակները՝ իրարու զուգաձայն և միաբան կ'ըլլային, և շատ կրօնական վէճերու և տարաձայնութեանց առջեւը կ'առնուէր: Այսպիսի գանձի մը գոյութիւնը Բիւզանդիոն՝ անշուշտ անծանօթ չէր մեր դպրութեան նորոգիչներուն, և զայն ձեռք ձգելը՝ իրենց աշխատութեան վաւերականութիւն ու յարգ տալու համար՝ ամէն բանէ աւելի փափաքելի: Այս նպատակաւ էր Թարգմանչաց երթն Բիւզանդիոն:
Բոլոր ժամանակակից և կրտսերագոյն պատմիչները այս մեծ գործոյն և ծառայութեան բովանդակ արդիւնքը կու տան Թարգմանիչներուն, և մանաւանդ իրենց մեծ և բազմահռչակ վարդապետներուն՝ Սահակայ և Մեսրովպայ: Այդ հոգեռանդն և աստուածապարգեւ վարդապետներու մեզի աւանդած բազմաթիւ և բազմատեսակ վաստակոց մէջ՝ ինչպէս պարունակութեամբն՝ նոյնպէս լեզուի արուեստովն, թարգմանութեան հաւատարմութեամբ, գեղովն ու վայելչութեամբ նախամեծար պէտք է սեպուին Աստուածաչունչ գրոց հրաշաճառ թարգմանութիւնները, զոր առանց չափազանցութեան կրնանք հայկական հին և նոր թարգմանութեանց անզուգական և ամենընտիր երախայրիքը սեպել, մեր գրականութեան ամենէն գերազանց երկասիրութիւնն, և անոր վրայ աշխատողներուն գլուխ գործոցը և անմահական պարծանքը:
Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ
