Հայ եկեղեցւոյ Խորհրդոց մատեանի պատմական հոլովոյթը. Հ. Մովսէս Վրդ. Տօնանեանի շաբաթական հաղորդաշարը (29)
ԻԹ. Հաղորդում
Այսօրուայ մեր հաղորդումի ընթացքին պիտի անդրադառնանք Գիւտ Կաթողիկոս Ոթմսեցիի (461-478 թ.) կեանքին և գործունէութան:
Հայ եկեղեցւոյ պատմութեան մէջ, իւրաքանչիւր Հայրապետ իր կեանքի կնիքը թողած է, ըլլա՛յ իր մատենագրական ստեղծագործութեամբ, ըլլա՛յ իր շինարարական աշխատանքներով, ըլլա՛յ իր բարեկարգչական գործերով: Սահակ Հայրապետէն ետք, Հայ Եկեղեցւոյ ծէսի կազմութեան աշխատանքին՝ իր բաժինը բերած է Գիւտ Ոթմսեցին: Ան Սահակ-Մեսրոպեան դպրոցին մէջ իր նախնական ուսումը ստանալէ ետք, ուղարկուած է Աթէնք, իր ուսումը կատարելագործելու: Նախնական ուսումը ստացած է Սահակ-Մեսրոպեան դպրոցին մէջ և ուղարկուած է Աթէնք, իր ուսումը կատարելագործելու:
Երիտասարդութիւնը Սահակի և Մեսրոպի աշակերտութեան մէջ անցուցած է, և այն խումբէն էր որ յունական դպրոցները ղրկուեցաւ: Ժամագիրքի և Տօնացոյցի ճակատը դրոշմուած է Գիւտ Կաթողիկոսի անունը, անշուշտ այն նպատակով որ սոյն գիրքերու կազմութեան մէջ իր բաժինը ունեցած է ան. Բայց չէ ճշդուած թէ ինչ էր իր կատարածը, քանի որ բացարձակապէս կը պակսին տեղեկութիւններ և վկայութիւններ այդ մասին: «Գիւտ Կաթողիկոս այր լի գիտութեամբ Հայովս և առաւելեալ Յունիւն, յորդասաց բանիւ և առատաբուխ վարդապետութեամբ և իր գերազանց կարողութեամբ հոգեշունչ քարոզներ կը խօսէր» (Փարպեցի, 110): Ունի Թուղթք առ Դաւիթ Անյաղթ, Թուղթ ընդարձակ առ Վաչէ արքայ Աղուանից: Գիւտ կաթողիկոս տասը տարի պաշտօնավարած է: Հայ Եկեղեցւոյ ժամագիրքին ճակատը գտնուող կարգադրողներուն յիշատակութեան մէջ յստակ կերպով կը կարդանք Գիւտ Հայրապետի անունը:
Պատմութենէն ծանօթ է որ՝ եկեղեցական պաշտամունքը Սահակի և Մեսրոպի առաջին կարգադրութենէ ետքը, սկսած էր տակաւ խանգարուիլ, (Սահակի աքսորէն մինչեւ հայ նախարարներու դարձը անցնող խռովութեանց և շփոփութեան օրերուն մէջ): Երբ պահ մը եկեղեցին սկսաւ հանդարտութեան նշաններ ցոյց տալ, Գիւտ կաթողիկոս յատուկ ուշադրութիւն դարձուց եկեղեցական բարեկարգութիւնները վերանորոգելու, և կանոնական ու ծիսական կարգադրութիւնները յարդարելու: Ան պայքարեցաւ իր ժամանակի Նեստորական ուսմունքի Հայաստան ներթափանցման դէմ:
Թէպէտ ծիսական մատեաններուն մէջ՝ Գիւտի անունով մակագրուած յատուկ հատուածի մը չենք հանդիպիր, սակայն ընդահնուր կերպով չենք վարանիր զայն իբր երկրորդ կարգադրիչ և բարեկարգիչ ճանչնալ: Ըստ Հ. Աճառեանի ան գրած է «յԱրեւելից յարեւմուտս» աղօթքը. Գիւտ կաթողիկոս տեսնելով պարսկական կրօնի տարածումը Հայաստանի մէջ ուրացեալ նախարարարներու ձեռքով՝ ապստամբած է պարսիկներու դէմ և երկու անգամ պատգամաւոր ուղարկած է Լեւոն Կայսեր (457-477) անկէ օգնութիւն խնդրելով:
Ասոր համար, 471-ին ան կը կանչուի Պարսկաստան և կը զրկուի հայրապետական իշխանութենէն: Կը վերադառնայ Հայաստան 472-ին և կ'առաձնանայ Վանանդ գաւառի Ոթմսի գիւղը, ուր կը մեռնի խոր ծերութեան հասակին 478 թուին: Անոր կը վերագրուին բազմաթիւ հրաշքներ:
Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ
