Շրջափակման պատճառով Արցախի կորուստները օրական առնուազն 1.9 միլիոն տոլարի կը հասնին

Ատրպէյճանի կողմէ Արցախը Հայաստանին եւ աշխարհին կապող միակ ճանապարհի` Լաչինի միջանցքի փակման պատճառով, ֆինանսական-տնտեսական կորուստները կը կազմեն օրական առնուազն 753 միլիոն դրամ կամ 1.9 միլիոն տոլար:

Այս մասին կ՛ըսուի «Շրջափակման հետեւանքով Արցախի տնտեսութեան կորուստները գնահատման զեկոյց»ին մէջ, որ պատրաստուած է հանրային ելեւմուտքի կառավարման միջազգային խորհրդատու Վարդան Արամեանի գլխաւորած տնտեսագէտներու մասնագիտական խումբին կողմէ` Արցախի Հանրապետութեան կառավարութեան եւ նախկին պետական նախարար, «Մենք ենք մեր սարերը» տարածքային զարգացման գործակալութեան համահիմնադիր Ռուբէն Վարդանեանի պատուէրով:

Երեւանի մէջ զեկոյցի ներկայացման տեսակապով միացան նաեւ Ռուբէն Վարդանեան եւ Արցախի նախկին պետական նախարար, «Մենք ենք մեր սարերը» տարածքային զարգացման գործակալութեան Արցախի նախագիծերու ղեկավար Գրիգորի Մարտիրոսեան, որ նաեւ ընդգրկուած է մասնագիտական խումբին մէջ: «Արդէն 108 օր է, ինչ Արցախը շրջափակման մէջ է: Դա իսկապէս Արցախի տնտեսութեան բոլոր ոլորտների վրայ ազդեցութիւն է ունեցել: Շատ դժուար կը լինի վերականգնել Արցախի տնտեսութիւնն ապագայում», ըսաւ ան՝ աւելցնելով, որ զեկոյցը պիտի ներկայացնեն միջազգային կառոյցներուն:

Տնտեսագէտներու խումբը գնահատումները կատարած է 4 մօտեցումներով` կիրարկելով տարբեր գործիքակազմեր: Ըստ զեկոյցին` շրջափակման պատճառով Արցախի ընդհանուր ֆինանսական-տնտեսական կորուստները կը կազմեն օրական նուազագոյնը 651 միլիոն դրամ կամ 1.6 միլիոն տոլար: «1.6 մլն. դոլարը առանց բարեկեցութեան կորստի, զուտ միայն սոցիալ (ընկերային)-տնտեսական կորուստների գնահատականն է` մէկ օրուայ համար, որի մէջ մտնում է հարկերի կորուստը` շուրջ 81 մլն. դրամի չափով եւ առաջնային  սոցիալական ծախսերը` 36.3 մլն. դրամով: Օրական կորուստը 1.65 մլն. դոլար ենք ստանում, եթէ հաշուի առնուած չէ բարեկեցութեան կորստի մասը, եթէ բարեկեցութիւնն էլ հաշուի ենք առնում, ապա ստացւում է 1.9 մլն դոլար իւրաքանչիւր օր` առանց գնահատելու պոտենցիալի (կարողականութեան) կորուստը, բուֆերների (արգելափակումներու) համար անհրաժեշտ ծախսերի ֆինանսաւորման մեծութիւնը», ըսաւ Արամեան:

Շրջափակումը, 100 օրուան հաշուարկով Արցախին պատճառ դարձած է շուրջ 165 միլիոն տոլարի չափով տնտեսական վնաս, երբ նկատի առնուին ընկերային-տնտեսական կորուստները եւ շուրջ 190 միլիոնի չափով, երբ անդրադարձ կատարուի նաեւ բարեկեցութեան կորուստին:

«Որքան այս շրջափակումը երկարում է, այնքան Արցախի տնտեսական պոտենցիալն աւելի է փչանում: Վաղը միւս օրը կարող է կանգնենք մի իրավիճակի առաջ, որ ընդհանրապէս տնտեսական կեանք չունենայ, ուղղակի սպառում լինի, փողը դրսից գայ, արցախցիներն ուղղակի սպառում անեն, սպառուող ապրանքներն էլ հիմնականում դրսից ներմուծուեն», յայտնեց Արամեան:

Արցախի տնտեսութիւնը մինչեւ 2020 աճած է, 2020էն սկսեալ՝ կրելով պատերազմի աղէտալի հետեւանքները, երկու տարի անընդմէջ անկում ապրած է՝ տարեկան միջին հաշիւով 17.6 տոկոս: 2022ին Արցախի տնտեսութիւնը սկսած է վերականգնիլ: Յունուար-Սեպտեմբերին արձանագրուած է զգալի բարձր տնտեսական աճ` 18.2 տոկոս: Սակայն այդ բարձր աճը վտանգուեցաւ շրջափակման պատճառով: Օրինակ` Դեկտեմբերին, տնտեսական աշխուժութեան ցուցանիշը նուազած է 20.7 տոկոսով` այն պարագային, երբ Հոկտեմբեր եւ Նոյեմբեր ամիսներուն Տնտեսութեան աշխուժութեան ցուցանիշի աճի կշռոյթը շարունակած է նախորդ 9 ամիսներու աճերուն հետ համադրելի բարձր ըլլալ եւ կազմած է համապատասխանաբար 27.7 տոկոս եւ 13.5 տոկոս:

Ըստ զեկոյցին` «եթէ կեանքի ճանապարհը փակ մնայ, միջինում կարող է առաջանալ շուրջ 16.2 հազար գործազուրկների առկայութիւն: Կառավարութեան համար առաջանում է եւս մէկ բեռ: 1 գործազուրկի համար 68 հազար դրամ նպաստ տրամադրելու դէպքում պետական բիւջէի համար առաջանում է օրական շուրջ 36.3 մլն դրամի կամ 92 հազար դոլարի լրացուցիչ ծախս: Ընդ որում, պէտք է հաշուի առնել, որ             քանի դեռ անձը զբաղուած էր եւ աշխատանք ունէր, իր բարեկեցութիւնն աւելի բարձր էր, քանի որ ստացուած աշխատավարձը ակնյայտ 68 հազար դրամ նպաստից բարձր է: Հետեւապէս, առկայ է նաեւ բարեկեցութեան կորուստ»:

Արամեան կարեւոր նկատեց միջազգային հանրութիւնը տեղեկացնել, որ մարդիկ Արցախի մէջ բարեկեցութեան կորուստ ունին:

Իր կարգին Վարդանեան ըսաւ հետեւեալը. «Մենք շրջափակման առաջին օրուանից փորձում էինք ոչ միայն օպերատիւ (գործնականօրէն) արձագանգել խնդիրներին, այլ նաեւ հասկանալ իրավիճակը երկարաժամկէտ կտրուածքով: Դրա համար պէտք էր անել շատ հետեւողական գործ: Եւ ես վստահ եմ, որ մեր արած գործը շատ կարեւոր էր մեզ համար եւ աշխարհին ներկայացնելու համար, որ դա ոչ միայն սննդի ու ելեկտրաէներգիայի խնդիր է, այլ ընդհանուր` հասարակութեան, պետութեան կեանքի, ապագայի հետ կապուած ճգնաժամ է, որն աւելի խորքային է, աւելի շատ խնդիրների առաջ է մեզ կանգնեցրել»:

Աղբիւր` Ասպարէզ