«Սահմաններից այն կողմ» - Յովհաննէս Այվազովսկի – Ծովերի տիրակալը

Իվան (Յովհաննէս) Այվազովսկին ծնուել է 1817թ. Ղրիմում եւ դարձել 19-րդ դարի խոշորագոյն նկարիչներից մէկը եւ բոլոր ժամանակների ամենայայտնի ծովանկարիչը համաշխարհային պատմութեան մէջ։

Այվազովսկու հայկական ժառանգութիւնն ու դաստիարակութիւնը Սև ծովի մերձակայքում խորապէս ազդել են նրա գեղարուեստական ​​ուղղութեան վրայ։ Նրա տաղանդն ակնյայտ երևաց վաղ շրջանում, ինչը եղաւ առիթը սովորելու Սանկտ Պետերբուրգի Արուեստի Կայսերական ակադեմիայում: Երբ նա 20 տարեկան էր, նրա վառ ծովանկարներն արդեն արժանացել էին քննադատների գնահատանքի։ Այվազովսկու կարողութիւնը՝ պատկերելու փոփոխուող տրամադրութիւններն ու ովկիանոսի ընդարձակութիւնը, դարձաւ նրա ձեռագիրը։

Իր կեանքի ընթացքում Այվազովսկին ստեղծել է աւելի քան 6000 կտաւ, որոնց մեծ մասը պատկերում էր ծովային տեսարաններ։ Նրա ամենայայտնի գործերից մէկը՝ «Իններորդ ալիքը», ներկայացնում է կատաղի փոթորկի դէմ պայքարող նաւաստիների դրաման և պայքարը: Նրա նկարները յայտնի են իրենց մանրակրկիտ մանրամասնութեամբ, լոյսի դրամատիկ հակադրութիւններով և զգացմունքային խորութեամբ, որոնք յաճախ պատկերում են ծովի անդորրն ու քաոսը:

Այվազովսկու համբաւը Ռուսաստանից դուրս էր: Նրա աշխատանքները ցուցադրուել են միջազգային մակարդակով, և նա ստացել է բազմաթիւ գովեստներ, այդ թւում՝ ակադեմիկոսի կոչում եւրոպական արւեստի տարբեր ակադեմիաներից: Նա նաև նշանակուել է Ռուսաստանի նաւատորմի պաշտօնական նկարիչ՝ արտացոլելով նրա զգալի ազդեցութիւնը ծովային արւեստի և մշակոյթի վրայ։

Այվազովսկու ժառանգութիւնը պահպանւում է աշխարհի թանգարաններում՝ Սանկտ Պետերբուրգի Էրմիտաժից մինչև Փարիզի Լուվրր։ Նրա հայրենի քաղաքում՝ Թեոդոսիայում, կա թանգարան՝ նուիրուած նրա կեանքին և աշխատանքին, որը տարեկան գրաւում է հազարաւոր այցելուների: Այվազովսկու վարպետութիւնը ծովի էութիւնը գրաւելու գործում շարունակում է ոգեշնչել արուեստագէտներին և գերել արուեստասէրներին ամբողջ աշխարհում:

Հետաքրքիր լեգենդներ կան հիւսուած նրա անվան շուրջ, որոնցից մէկն է հետևեալը։

Ասում են, երբ Այվազովսկին ցանկանում էր ընդունուել ուսումնարան, տնօրէնը, որպէսզի ստուգի նրա տաղանդը, փորձում է նրան՝ ասելով.

-Ուսումնարանի առաջին յարկում կա մի ջրաւազան, գնա՛ և այնտեղից դոյլով ջուր բեր:

Այվազովսկին գնում տենում է, որ ջրաւազանն իրականում պատի վրայ նկարուած նկար է: Նա այդ ջրաւազանի նկարի վրայ աւելացնում է «ջրի» մէջ խեղդուող շուն և առանց ջրի գնում տնօրէնի մօտ և դատարկաձեռն վերադառնալու համար արդարանալով՝ «Աւազանի մեջ շուն կար. ջուրը կեղտոտ էր, չբերեցի»:  Վարպետը գնում-տեսնում է, թէ ինչ հմտութեամբ է Այվազովսկին նկարել շանը ու նրան ընդունում իր մօտ սովորելու:

Երբ անդրադառնում ենք Յովհաննէս Այվազովսկու աւանդին արուեստի աշխարհում, պարզ է դառնում, որ նրա տեսլականն ու վարպետութիւնը անջնջելի հետք են թողել։ Ովկիանոսի վեհութիւնն ու խառնաշփոթը փոխանցելու նրա կարողութիւնը երաշխաւորում է, որ նրա ստեղծագործութիւնները կփայփայուեն գալիք սերունդների համար: