Պոլսոյ մէջ ընթացք առաւ «3+3» տարածաշրջանային խորհրդակցական հարթակի երրորդ հանդիպումը

18 Հոկտեմբերին, Պոլսոյ մէջ ընթացք առաւ «3+3» տարածաշրջանային խորհրդակցական հարթակի երրորդ հանդիպումը՝ Ռուսիոյ, Իրանի, Հայաստանի, Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի արտաքին գործոց նախարարներուն մասնակցութեամբ։

Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարար Հաքան Ֆիտան, ժողովին բացումը կատարելով՝ յայտնեց, թէ ինք համոզուած է, որ Հարաւային Կովկասի երկիրները բոլորէն լաւ գիտեն տարածաշրջանի հարցերը եւ կրնան լուծել զանոնք։

Ողջունելով հանդիպումին մասնակցող նախարարները` ան ըսաւ, որ «3+3» ձեւաչափը խորհրդակցական հարթակ է, որ կազմուած է Հարաւային Կովկասի մէջ յարատեւ խաղաղութիւն հաստատելու եւ համագործակցութեան կարելիութիւնները գնահատելու նպատակով:

 Ան յիշեցուց, որ այս գործիքակազմը յառաջացնելու գաղափարը ծագած է Ղարաբաղի երկրորդ պատերազմին կրակը դադրեցնող Նոյեմբեր 9ի յայտարարութենէն շաբաթներ ետք: Հարթակին նպատակն է՝ արձագանգել Հարաւային Կովկասին սերտօրէն վերաբերող բոլոր հարցերուն:

Ֆիտան յայտնեց, թէ ինք կ՛ափսոսայ, որ Վրաստան հանդիպումին չի մասնակցիր։

Ան նշեց, որ իրենք կը հաւատան, թէ Հայաստանի հետ պատմական եւ պաշտօնական խաղաղութիւնը իսկապէս ճամբայ պիտի հարթէ տարածաշրջանին մէջ անշրջելի կայունութեան, բարգաւաճման եւ զարգացման համար: Ան ընդգծեց, որ «3+3» տարածաշրջանային խորհրդակցական հարթակի երրորդ հանդիպման քննարկումները կեդրոնացած պիտի ըլլան ոչ միայն Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի հարցերուն, այլ նաեւ ամբողջ Կովկասի տարածաշրջանին վրայ: 

Ան շեշտեց, որ Անգարա կը գնահատէ «3+3» հարթակը եւ ընդգծեց, որ տարածաշրջանի երկիրները պէտք է միանան` լուծելու իրենց հարցերը:  

Ռուսիոյ արտաքին գործոց նախարար Սերկէյ Լաւրով ըսաւ, որ Ռուսիոյ, Իրանի եւ Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարութիւններու ղեկավարները Հայաստանին եւ Ատրպէյճանին առաջարկեցին «3+3» հարթակը օգտագործել խաղաղութեան պայմանագիրին շուրջ աշխատանքները աւարտելու համար։ Ան աւելցուց, որ Ռուսիա եւ Իրան պատրաստ են աջակցելու Հայաստան-Ատրպէյճան յարաբերութիւններու կարգաւորման, եթէ կողմերը հետաքրքրութիւն դրսեւորեն:

Հայաստանի արտաքին գործոց նախարար Արարատ Միրզոյեան իր խօսքին մէջ վստահեցուց, որ Հայաստան անկեղծօրէն հետաքրքրուած է տարածաշրջանին մէջ բոլոր տնտեսական եւ երթեւեկի հաղորդակցութիւններու ապաշրջափակումով:

«Հայաստանը մեծ նշանակութիւն է տալիս տարածաշրջանային խորհրդակցութիւններին եւ շփումներին: Շարունակական եւ անկեղծ երկխօսութիւնը, մարդկանց միջեւ շփումների խթանումը, առեւտրային եւ տնտեսական կապերի վերականգնումը, ինչպէս նաեւ տարածաշրջանային նախաձեռնութիւնների եւ ծրագրերի ներառականութեան ապահովումը կարեւոր նախապայմաններ են առկայ հակադրութիւնների յաղթահարման եւ մեր երկրների միջեւ աւելի լաւ համագործակցութեան, զարգացման ու բարեկեցութեան հասնելու համար: Մենք խորապէս հաւատացած ենք, որ այս նպատակին հասնելու համար բոլոր տարածաշրջանային դերակատարների պատասխանատու մօտեցումներն ու կառուցողական ջանքերը միաժամանակ մեծապէս կը նպաստեն տարածաշրջանում խաղաղութեան եւ կայունութեան հաստատմանը: Որպէս ներառական եւ ոչ-խտրական տրանսպորտային (փոխադրութեան) կապերի երկարամեայ ջատագով` Հայաստանն անկեղծ հետաքրքրուած է մեր տարածաշրջանում բոլոր տնտեսական եւ տրանսպորտային հաղորդակցութիւնների ապաշրջափակմամբ: Տարածաշրջանային կապերի ամրապնդման վերաբերեալ մեր տեսլականը յստակ արտացոլուած է «խաղաղութեան խաչմերուկ» նախաձեռնութիւնում, որը Հայաստանի վարչապետը ներկայացրել է մէկ տարի առաջ: Այս նախագծի հիմնական նպատակն է զարգացնել հաղորդակցութիւնները տարածաշրջանի բոլոր երկրների միջեւ եւ դրանից անդին` ճանապարհների, երկաթուղիների, խողովակաշարերի, մալուխների եւ ելեկտրագծերի վերակառուցման, կառուցման եւ շահագործման միջոցով: Այս նախագծի իրականացման համար կարեւոր են չորս սկզբունքներ` բոլոր պետութիւնների ինքնիշխանութեան եւ իրաւազօրութեան հանդէպ յարգանք, ինչպէս նաեւ հաւասարութիւն եւ փոխադարձութիւն: Իրականացման դէպքում «խաղաղութեան խաչմերուկը» կարող է դառնալ գլոբալ (ընդհանուր) լոգիստիկ (միջոցներու կազմակերպման) երթուղիների անբաժանելի մասը` ապահովելով ապրանքների տեղափոխման աւելի մեծ արագութիւն եւ արդիւնաւէտութիւն:

Ուրախ եմ ընդգծել, որ այս նախաձեռնութիւնը ողջունել են մեր բազմաթիւ գործընկերներ, եւ Իրանը նրանց շարքում առաջիններից էր: Ունենալով փոխադարձ յանձնառութիւն` ընդլայնելու մեր առեւտրային եւ հաղորդակցային կապերը` Հայաստանը ձեռնարկում է ակտիւ (աշխոյժ) գործնական քայլեր Հիւսիս-հարաւ աւտոճանապարհի (ինքնաշարժներու ճամբայի) կառուցման ուղղութեամբ, գնահատում է Չաբահար նաւահանգստի օգտագործման առաւելութիւնները, ինչպէս նաեւ աշխատում է մեր երկրների միջեւ ճանապարհային վճարները փոխադարձաբար նուազեցնելու ուղղութեամբ: Աւելի զարգացնելով մեր սահմանային ծառայութիւնների եւ մաքսային հսկողութեան հնարաւորութիւնները հարեւանների հետ` Հայաստանի սահմանապահ ծառայութիւնը 2025 թուականի Յունուարի 1ից ամբողջութեամբ կը ստանձնի Հայաստան-Իրան սահմանային անցակէտում գործողութեան ապահովումը: Այս կապակցութեամբ կը ցանկանայի իմ երախտագիտութիւնը յայտնել Ռուսաստանի Դաշնութեան համապատասխան մարմիններին` այս տարիների ընթացքում ցուցաբերած աջակցութեան եւ ծառայութեան համար: Ուրախութեամբ եմ յայտնում նաեւ, որ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ կամրջի համատեղ գնահատումից յետոյ Հայաստանն արդէն աւարտել է Հայաստան-Թուրքիա սահմանին գտնուող Մարգարա սահմանային անցակէտի շինարարութիւնը եւ տեխնիկական (ճարտարարուեստական) վերազինման ապահովումը: Բացի այդ, Հայաստանն ու Թուրքիան արդէն պայմանաւորուել են համատեղ գնահատել Գիւմրի-Կարս երկաթուղով սահմանի անցման տեխնիկական պահանջները: Սա լրացնում է Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ ուղիղ չուերթերի հաստատման եւ օդային բեռնափոխադրումների արգելքները փոխադարձաբար վերացնելու մասին արդէն իսկ իրականացուած որոշումները:

Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ Գիւմրի-Կարս երկաթուղու գործարկումը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ երկաթուղային կապի հետ միասին անմիջապէս արդիւնաւէտ կապ կ՛ապահովի Պարսից ծոցի, Սեւ ծովի, Կասպից ծովի եւ Միջերկրական ծովի միջեւ: Այս տեսլականը հաշուի առնելով, ինչպէս դուք բոլորդ տեղեակ էք, մենք Ադրբեջանին առաջարկել ենք մեր երկաթուղային ենթակառուցուածքը վերագործարկելու, սահմանի հատման եւ մաքսային ընթացակարգերի պարզեցման եւ երկու երկրների ինքնիշխանութեան եւ իրաւասութեան լիարժէք յարգմամբ անվտանգութեան որոշ լրացուցիչ մեխանիզմներ (գերծիքակազմեր) ապահովելու եղանակներ: Եզրափակելով` ես կը ցանկանայի վերահաստատել, որ Հայաստանն անկեղծօրէն շահագրգռուած է եւ արդէն բազմիցս ցոյց է տուել իր յանձնառութիւնը` նպաստելու տարածաշրջանային կապուղիների զարգացմանը եւ իր հարեւանների հետ փոխկախուածութեան ամրապնդմանը` հիմնուած ՄԱԿի կանոնադրութեան սկզբունքների, մասնաւորապէս ինքնիշխանութեան, տարածքային ամբողջականութեան, միջազգայնօրէն ճանաչուած սահմանների անքակտելիութեան եւ քաղաքական անկախութեան վրայ», իր խօսքին մէջ ըսաւ Միրզոյեան:

Ատրպէյճանի արտաքին գործոց նախարար Ճէյհուն Պայրամով դիտել տուաւ, որ տարածաշրջանին մէջ կայուն խաղաղութեան համար Հայաստան պէտք է փոփոխութիւններ կատարէ իր Սահմանադրութեան մէջ։

«Ատրպէյճան եւ տարածաշրջանի երկիրները մշակած են ապահովութեան, տնտեսութեան, առեւտուրի, ուժանիւթի, երթեւեկի, կապի եւ շրջակայ միջավայրի ոլորտներուն մէջ ընդհանուր մարտահրաւէրներու կանխարգիլման հայեցակարգ մը` կայուն խաղաղութիւն ապահովելու տարածաշրջանին մէջ այնպիսի զգայուն պահու, ինչպէս՝ յետ-հակամարտութեան ժամանակաշրջանն է: Սահմանադրական փոփոխութիւններով նախկին հակամարտութեան հետեւանքները վերացնելը կարեւոր է», ըսաւ Պայրամով:

Աղբիւրը՝ Ազդակ