W krakowskim Ignatianum podsumowanie projektu „Polonia Restituta"

Paweł Pasierbek SJ - Watykan

Na inicjatywę tę złożyło się dziewięć konferencji tematycznych poświęconych takim zagadnieniom jak: rodzina, praca, przedsiębiorczość i społeczna gospodarka rynkowa, obywatelskość i patriotyzm, wolność, suwerenność i praworządność, ekologia, solidarność społeczna i zrównoważony rozwój, godność i sprawiedliwość społeczna, Europa i pojednanie, kultura i tożsamość, osoba ludzka, jej prawa i obowiązki, relacja państwo-Kościół.

W rozważaniach, obok klasycznych dziedzin naukowych przyjęto perspektywę Katolickiej Nauki Społecznej. Stwierdzono bowiem, że w wielości podjętych, z okazji rocznicy inicjatyw, nie może zabraknąć głosu Kościoła katolickiego, którego nauczanie społeczne kształtowało i kształtuje myśli oraz działania wielu Polaków.

Człowiek w centrum pracy, a rodzina fundamentem państwa

W czasie pierwszej konferencji, która odbyła się w Warszawie, rozważano tematykę dotyczącą rodziny. Kard. Kazimierz Nycz stwierdził, że rodzina jest jak źrenica oka, przez którą państwo patrzy w przyszłość i stanowi fundament, na którym je budujemy. Zaproponował, aby wśród waśni i sporów, tak bardzo obecnych w naszym społeczeństwie, kilka najważniejszych rzeczy uznać za nie podlegające dyskusji, co do których powinien być konsensus i kontynuacja. Jedną z nich jest właśnie rodzina.

Na debacie poświęconej pracy, przedsiębiorczości i społecznej gospodarce rynkowej, jaka odbyła się Łodzi przypomniano m.in. definicję pracy ks. Józefa Tischnera, który zwraca uwagę na jej personalistyczny wymiar. Podkreśla bowiem, że praca jest szczególną formą rozmowy człowieka z człowiekiem i służy podtrzymywaniu i rozwojowi ludzkiego życia.

Na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach poruszono problem obywatelskości i patriotyzmu. Zdaniem prelegentów Ojczyzna to duchowy dom, rodzinne gniazdo, ojcowizna, matecznik. Wśród elementów wchodzących w skład tożsamości narodowej wymieniono: tradycję, język, idee, wspólny los i kulturę, która spina te czynniki. Zaznaczono, że miłość do Ojczyzny i poczucie odpowiedzialności za jej losy, a więc patriotyzm, musi być połączona z głębokim szacunkiem do wszystkiego, co stanowi wartość innych narodów.

Wolność, która jest zadana do życia w praworządności i szacunku do stworzenia

Temat wolności i praworządności poruszono na spotkaniu w Gdańskiej Politechnice. Wskazano na różne wymiary wolności: w sferze kulturowej, rodzinnej, obywatelskiej, politycznej, ekonomicznej. Jest ona podstawowym prawem każdego człowieka i narodu i nie może być widziana w perspektywie nacjonalizmu. Zwrócono uwagę, że wolność obywatelska wyraża się w możności stanowienia o dobru wspólnym oraz w prawie do uczestniczenia we władzy. Żadna więc partia nie ma prawa uzurpowania sobie roli jedynego przewodnika.

Z kolei na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim konferencja poświęcona była zagadnieniom ekologii, solidarności społecznej. W czasie debat nad przyszłością naszego narodu i Ojczyzny poruszono także kwestie ekologii w kontekście zrównoważonego rozwoju. Troska bowiem o życie to nie tylko rozwój materialny i duchowy, ale także zwrócenie uwagi i opieka nad środowiskiem przyrodniczym, społecznym, osobowym. Jako przykład niech posłuży nauczanie Papieża Franciszka, który, jak uważa wielu, ogłosił pierwszą encyklikę o tematyce ekologicznej: Laudato sí.

Godność osoby ludzkiej stworzonej na Boży obraz i podobieństwo

O godności i sprawiedliwości społecznej mówiono w Białymstoku. Podkreślono, że godność człowieka jest wartością wrodzoną i niezbywalną. Chrześcijanie jej fundament i źródło znajdują w Bogu, który człowieka stworzył na Swój obraz i podobieństwo. Natomiast sprawiedliwość społeczna reguluje zasady porządku społecznego i wyraża się w realizacji dobra wspólnego. Oba stanowią filary życia wspólnego.

Temat Europy i pojednania traktowany był na Uniwersytecie Wrocławskim. Podczas debat mówiono o pojednaniu i Europie m.in. w świetle nauczania Jana Pawła II, który widział ją jako duchowo-materialną całość wymagającą budowania porozumienia, przełamywania historycznych uprzedzeń i lęków. Należy także skupić się na odbudowaniu więzi pokoju, przyjaźni i wspólnotowości, bo w Europie wiele jeszcze lęków, agresji, niezrozumienia.

Natomiast kulturze i tożsamości poświęcona była konferencja na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W debacie podkreślono, że to właśnie kultura pozwoliła nam przetrwać okres zaborów i okupacji. Jest bowiem ona wyrazem człowieka, jego myśli, serca, ducha, ale także wspólnotowym działaniem współmyślenia, współtworzenia - jak stwierdził Jan Paweł II. Stanowi o odrębności, wyjątkowości i pięknie każdego narodu, o jego tożsamości.

Na konferencji na Uniwersytecie Poznańskim poruszono temat osoby ludzkiej jej praw i obowiązków. Jeden z prelegentów mówiąc o początku życia podkreślił, że wyznacza go embriologia, która stwierdza, że jest nim fuzja DNA matki i ojca. Od tej chwili przysługuje mu godność człowieka i wszystkie wynikające z tego prawa. Zwrócono także uwagę na godność człowieka w kontekście sztucznej inteligencji i zaznaczono, że zagrożeniem nie jest robot, który nie potrafi stworzyć niczego nowego ponad to, co zostało w niego wpisane, ale człowiek, który go definiuje.

Konferencja krakowska podsumuje dotychczasowe debaty i zaproponuje postulaty, które będą próbą wytyczenia drogi, jaką powinna iść nasza Ojczyzna w przyszłości.