Imzot Gjergj Meta: Papa në Kanada, për një Kishë që mishërohet në kulturën e popujve
R.SH. - Vatikan
“As Papa Françesku e askush prej nesh nuk mund të kthejë mbrapsht çfarë ka ndodhur në Kanada apo gjetiu, por këto gjeste të Papës janë gurë kilometrikë për të shikuar rrugëtimin e paskëtajshëm të shoqërisë njerëzore dhe të vetë Kishës, në përpjekje për të ndërtuar një shoqëri njerëzore të drejtë, ku njerëzit ndihen të lirë të jetojnë sipas traditave dhe kulturës së tyre edhe pse në ndërveprim me shoqëritë e tjera, sidomos në një botë kaq të globalizuar ku getizimi është kundërprodhues”. Ky, komenti i Sekretarit të Përgjithshëm të Konferencës Ipeshkvnore të Shqipërisë, imzot Gjergj Meta, ipeshkëv i Rrëshenit, pas vizitës së Papës Françesku në Kanada, në udhëtimit e tij apostolik pendestar, për t’u kërkuar falje e për të vijuar dialogun e pajtimin me popullsitë indigjene, të cënuara rëndë nga politikat asimiluese kolonialiste, në të cilat, nganjëherë, morën pjesë edhe të krishterët. Por le të ndjekim komentin e plotë…
U mbyll edhe një udhëtim tjetër i Papa Françeskut. Megjithë shëndetin jo fort të mirë, me gjithë faktin që kishte anulluar disa udhëtime, ndër të cilët edhe atë në Sudanin e Jugut dhe Kongo, me gjithë situatën e vështirë në Ukrainë, papa Françesku vendosi ta bënte, dhe e kreu, udhëtimin e tij të planifikuar në Kanada, të cilin e quajti një udhëtim pendestar.
Një shprehje “e re” për udhëtimet papnore kjo, që na kujton disi ato shtegtime pendestare të mesjetës të pelegrinëve që donin të shlyenin mëkatet e tyre duke shkuar në Tokë të Shenjtë apo në ndonjë vend tjetër të shenjtë.
Po çfarë mëkati donte të shlyente Papa Françesku në Kanada? Ata që janë të informuar dinë tashmë për plagët e mëdha që u hapën në shoqërinë kanadeze pas gjetjes së varrezave në oborret e shkollave rezidenciale për indigjenët. Në këto varre kishte eshtra fëmijësh që mbartnin shenja dhune fizike e në disa raste edhe seksuale. Këto shkolla rezidenciale ishin private dhe shtetërore, por gjithsesi ishte një përpjekje e shtetit kanadez për të “civilizuar” fëmijët e indigjenëve dhe t’u mësonin këtyre fëmijëve qytetërimin e atyre që kishin ardhur nga Evropa.
Historia e indigjenëve njihet tashmë gjërësisht, jo vetëm në Kanada, por edhe në USA e në Amerikën e Jugut dhe në atë Qëndrore. Masakrat e kryera nga evropianët ndaj popullsive indigjene kanë shkuar në disa raste deri në shfarosjen e tyre. Për hir të së vërtetës në këtë proces Kisha katolike ka qenë shpesh mburoja e këtyre fiseve dhe popullsive indigjene ndaj babëzisë së atyre që kishin shkuar për t’u pasuruar, por kjo nuk do të thotë se Kisha katolike në pjesën e saj nuk ka pasur edhe mëkate që kanë lënë pasoja në këto popullsi. Pikërisht për këto mëkate, heshtjeje apo lëshimesh të Kishës Katolike, Papa Françesku shkoi të kërkojë falje dhe të takohej me popullsitë indigjene të Kanadasë. Më parë ai kishte pritur delegacione të tyre në Vatikan dhe pikërisht aty u kishte premtuar atyre këtë udhëtim, që të shkonte personalisht, të fliste e të takohej me to e t’u kërkonte falje. Dhe e bëri këtë gjë me shumë përvujtëni.
Gjatë rrugës së kthimit Papa Françesku shkoi edhe më tej duke e quajtur atë që kishte ndodhur në Kanda si një gjenocid. Një term shumë i fortë, i përdorur prej një personi me peshë në skenën botërore. Mbetet tani për t’u parë se si edhe institucione apo kisha të tjera do të gjejnë format e përshtatshme për të hedhur vaj shërimi mbi këto plagë të kësaj historie të shëmtuar.
Me siguri as Papa Françesku e askush prej nesh nuk mund të kthejë mbrapsht çfarë ka ndodhur në Kanada apo gjetiu, por këto gjeste të Papës janë gurë kilometrikë për të shikuar rrugëtimin e paskëtajshëm të shoqërisë njerëzore dhe të vetë Kishës, në përpjekje për të ndërtuar një shoqëri njerëzore të drejtë, ku njerëzit ndjehen të lirë të jetojnë sipas traditave dhe kulturës së tyre edhe pse në ndërveprim me shoqëritë e tjera, sidomos në një botë kaq të globalizuar ku getizimi është kundërprodhues.
Kjo vizitë e Papës në fakt nuk ishte vetëm për Kanadanë e ai nuk i foli vetëm Kanadasë, por edhe fqinjes kanadeze, Shteteve të Bashkuara të Amerikës apo edhe vendeve të tjera. Atë që Pali VI bëri me Enciklikën “Populorum progressio” duke dënuar politikat koloniale të vendeve evropiane ndaj Afrikës e duke promovuar pavarësinë e vendeve afrikane, jo vetëm politike, por edhe ekonomike, papa Françesku në mënyrë analoge e realizoi në këtë udhëtim pendestar.
Në një botë globale si kjo e jona mendoj se shenja të tilla janë të rëndësishme për të kuptuar se të gjithë këmi të drejtë të zhvillojmë vetveten me origjinalitetin tonë, duke iu bindur parimeve të vetëpërcaktimit dhe autonomisë. Kjo nuk pengon asesi ndërveprimin midis kulturave, ndikimet dhe takimet e ndërsjella, por i vë një barrierë imponimit të kulturave, sidomos të atyre kulturave që mëtojnë epërsi ndaj të tjerave.
Fondamentalizmi, si imponim i vizionit të jetës dhe të kulturës vetjake ndaj atyre që nuk e mendojnë si unë apo që kanë një histori të ndryshme të zhvillimit, apo një besim tjetër fetar, është një rrezik i madh sot. Ende e shohim se teori të epërsisë së racës apo të puritanzimit racor gjarpërojnë, herë dukshëm e herë padukshëm, edhe në shoqëri kinse të përparuara si ato evropiane apo amerikane. E po ashtu imponimi që shpesh vjen nga jashtë, duke cënuar origjinalitetin dhe vetëpërcaktimin e kombeve dhe shoqërive ka sjellë në fenomene tejet negative si lufta në Ukrainë apo fenomeni i satelitizmit politik të vendeve të vogla ndaj fuqive të mëdha.
Jo më pak prirja “kolonizuese” mund të prekë edhe rrafshin shpirtëror, sidomos kur feja e më të fortit, më të pasurit e më të pushtetshmit bëhet feja e më të voglit, më të varfërit e më të lodhurit, vetëm sepse nuk ka mundësi të reagojë. Ka një kolonizim politik dhe ekonomik e për këtë Papa Françesku u shpreh qartë gjatë udhëtimit të kthimit, por ka edhe një kolonizim shpirtëror e kulturor, po aq të rrezikshëm sa dy të parët.
“Parada” e veshjeve të personave indigjenë përpara Papës dhe mimetizimi i tij me veshjet e tyre, ashtu si i paraardhësve të tij Pali VI e Gjon Pali II, tregon dhe natyrën intime të Kishës e cila i vjen asaj nga logjika e mishërimit: të bëhesh gjithçka me të gjithë. Një kishë që nuk mishërohet në kulturën e një populli, duke mësuar atë kulturë për të thënë Fjalën e përjetshme të Hyjit, nëpërmjet atyre kategorive specifike e të gdhendura në ADN-n e një shoqërie, është një kishë e destinuar të thahet e të braktiset. E kur kjo ndodh në shoqëri që duan të imponojnë dhe eksportojnë modelet e tyre në shoqëri të tjera, të brishta e të vogla, shpesh duke i kërcënuar me tërheqjen apo mosdhënien e ndihmave ekonomike, pa marrë parasysh specifikën e çdo shoqërie, kalohet në kolonializem ideologjik dhe humbje identitare.
