Papa: vështirë të dialogosh me ata që nisën luftën, por duhet bërë

R.SH. - Vatikan

Duhet të dialogojmë, gjithmonë. Gjatë fluturimit të avionit drejt Romës, Papa Françesku u përgjigjet pyetjeve të gazetarëve që e shoqëruan në Kazakistan e, në vijim, flet për luftën në Ukrainë, të drejtën e mbrojtjes, trafikun e armëve. Por flet edhe për rolin e politikës dhe Perëndimit në   krizë vlerash, që krijon rrezikun të lindë populizma. Duke iu përgjigjur një pyetjeje për situatën në Gjermani, Françesku shpjegon se Kisha ka nevojë për barinj, jo për plane baritore. Në fillim të konferencës për shtyp, Ati i Shenjtë nuk harroi t’i uronte ditëlindjen gazetares së Avvenires Stefania Falasca dhe më pas i dhuroi një tortë, për ta festuar.

Bisedën tradicionale me Papën në avion, e nisi Zhanat Akhmetova, e TV AGJENCIA KHABAR

Mirëdita Atë i Shenjtë. Faleminderit shumë për vizitën tuaj në Kazakistan! Po cili është rezultati i vizitës, çfarë ju frymëzoi?

Edhe për mua ishte  e papritur. Ngaqë për Azinë Qendrore - përveç muzikës së Borodinit - nuk dija gjë prej gjëje. E papritur të gjeja përfaqësues nga këto kombe. Dhe Kazakistani ishte gjithashtu një surprizë sepse nuk e prisja kështu. E dija se është vend, qytet i zhvilluar mirë, me intelektualë. Por një zhvillim të tillë pas tridhjetë vjetësh pavarësi, nuk e prisja. Pastaj një vend kaq i madh, me nëntëmbëdhjetë milionë banorë… E pabesueshme. Shumë i disiplinuar dhe i bukur. Me shumë bukuri: arkitektura e qytetit e drejtpeshuar, e rregulluar mirë. Qyteti, modern, qytet do të thosha ndoshta “i së ardhmes”. Kjo është ajo që më preku shumë: dëshira për të ecur përpara jo vetëm në industri, në zhvillimin ekonomik dhe material, por edhe në zhvillimin kulturor. Ishte një e papritur, diçka që më habiti. Pastaj kongresi ... shumë i rëndësishëm, i shtati. Gjë që do të thotë se është vend me largpamësi, që u krijon edhe të fundmëve, mundësinë të dialogojnë. Mbasi ekziston një koncept progresiv i botës për të cilin gjëja e parë që duhet hedhur poshtë, janë vlerat fetare. Është vend që ballafaqohet me botën me një propozim të tillë... gjë që e bën për të shtatën herë. E kjo është e mrekullueshme! Pastaj nëse ka kohë, do të flas përsëri  për këtë takim ndërfetar. Ju mund të jeni krenare për vendin dhe atdheun tuaj.

 Rudiger Kronthaler, ARD

Ati i Shenjtë faleminderit për mesazhin tuaj të paqes, unë jam gjerman siç e dëgjoni nga theksi. Populli im është përgjegjës për miliona vdekje, jo më shumë se tetëdhjetë vjet më parë. Do të doja të bëja një pyetje për paqen. Duke qenë se populli im është përgjegjës për miliona vdekje, ne në shkollë mësojmë se nuk duhet përdorur kurrë arma, asnjëherë dhuna: me një përjashtim të vetëm: vetëmbrojtjen. Mendoni se ne duhet t’i japim armë Ukrainës në këto çaste kaq dramatike?

Ky është një vendim politik, i cili mund të jetë moral, moralisht i pranuar, nëse merret sipas kushteve të moralit, që janë të shumta. Atëherë po, mund të flasim për të. Por mund të jetë imoral, nëse bëhet me qëllimin, për të shkaktuar më shumë luftë, për të shitur armë ose për t’i hedhur ato armë, që nuk më duhen më. Është motivimi, që e cilëson kryesisht moralitetin e këtij akti. Të mbrosh veten është jo vetëm e ligjshme, por edhe shprehje e dashurisë për atdheun. Ata që nuk e mbrojnë veten, nuk mbrojnë diçka, nuk e duan atë, ndërsa ata që e mbrojnë, e duan. Këtu prekim edhe një gjë tjetër, që e pata thënë në një nga fjalimet e mia: duhet të reflektojmë edhe më shumë për konceptin e luftës së drejtë. Sepse të gjithë sot flasin për paqen: për shumë vite, për shtatëdhjetë vjet Kombet e Bashkuara flasin për paqen. E kanë mbajtur edhe shumë fjalime për paqen. Por sa luftëra po ndodhin tani? Kjo që përmendët, Ukrainë-Rusi, tani Azerbajxhani dhe Armenia, që u ndalua paksa, sepse hyri garant Rusia, garantuese e paqes këtu, ndërsa e luftës atje... Pastaj është Siria, me dhjetë vjet lufte! Çfarë po ndodh atje, që nuk ndalet? Çfarë interesash i vënë në lëvizje këto gjëra? Pastaj është Briri i Afrikës, pastaj veriu i Mozambikut ose Eritrea dhe një pjesë e Etiopisë, pastaj Mianmari me popullin e vuajtur, që unë e dua aq shumë; populli Rohingya, që rrotullohet, rrotullohet e rrotullohet si cigan dhe nuk gjen paqe. Shkurt, jemi në luftë botërore... Më kujtohet diçka personale, kur isha fëmijë, nëntë vjeç. Mbaj mend që u dëgjua alarmi i gazetës më të madhe në Buenos Aires: në atë kohë për të festuar apo për të dhënë një lajm të keq, dëgjohej ky alarm, në të gjithë qytetin. Mamaja tha: “Çfarë po ndodh?”. Ishim në luftë, në vitin 1945. Një fqinje rendi sakaq në shtëpinë tonë për të na dhënë lajmin: “A e dëgjuat alarmin...” . Fliste e qante e ndërmjet lotëve, përsëriste lajmin: “mbaroi lufta!”. Dhe sot e shoh nënën time dhe komshijen, duke qarë nga gëzimi i përfundimit të luftës, në një vend të Amerikës së Jugut, aq larg! Këto gra e dinin se paqja është më e madhe se të gjitha luftërat dhe qanin nga gëzimi kur u bë paqja. Nuk e harroj. Pyes veten: “Nuk e di nëse sot jemi të edukuar të qajmë nga gëzimi kur shohim paqe”. Gjithçka ndryshoi. Nëse nuk bën luftë, nuk vlen dy para!”. Pastaj është fabrika e armëve. Dyqan vrasësish. Dikush, që i kupton statistikat, më tha se po të ndalonim prodhimin e armëve për një vit, do ta zgjidhnim problemin e urisë në botë… Nuk e di nëse është e vërtetë apo jo. Por uria, arsimi... asgjë, nuk mund të bësh, sepse duhet të bësh armë. Në Gjenovë, para disa vitesh, tre-katër vjet më parë, mbërriti një anije e ngarkuar me armë, e cila do t'i transferonte në një anije më të madhe që po shkonte në Afrikë, afër Sudanit të Jugut. Punonjësit e portit nuk donin ta bënin. Iu desh të paguanin haraç, por thanë: “Nuk bashkëpunoj”. Është një anekdotë, por që të bën ta ndjesh ndërgjegjen të qetë. Ju folët për atdheun tuaj. Një nga gjërat që kam mësuar nga ju është aftësia për t'u penduar dhe për të kërkuar falje për gabimet e luftës. E jo vetëm për të kërkuar falje, por për të paguar për gabimet e luftës: gjë që flet mirë për ju. Është shembull që duhet imituar. Lufta në vetvete është  gabim, gabim! E ne këtë ajër po thithim tani: nëse nuk ka luftë, duket se nuk ka jetë. Në mënyrë ndoshta të çrregullt, por thashë gjithçka që desha të them për luftën e drejtë. E drejta e mbrojtjes po, po, por për t’u përdorur kur është e nevojshme.

Sylwia Wysocka, PAP

Atë i Shenjtë, ju thatë: ne nuk mund ta justifikojmë kurrë dhunën. Gjithçka që po ndodh tani në Ukrainë është dhunë e pastër, vdekje, shkatërrim total nga Rusia. Ne në Poloni e kemi luftën fare pranë portave tona, me dy milionë refugjatë. Do të doja të pyesja nëse sipas jush ekziston një vijë e kuqe, përtej së cilës nuk duhet të themi: jemi të hapur për dialog me Moskën. Sepse shumë e kanë të vështirë të kuptojnë këtë gatishmëri. Dëshiroj t’ju pyes edhe nëse udhëtimi tjetër do të jetë në Kiev

Do t'i përgjigjem kësaj pyetjeje, por do të dëshiroja që fillimisht të pyesnit për udhëtimin... Mendoj se është gjithmonë e vështirë të kuptosh dialogun me shtetet që filluan luftën dhe duket se hapi i parë ishte prej andej, prej asaj ane. Është e vështirë, por nuk duhet ta hedhim poshtë, duhet t’u krijojmë mundësinë e dialogut të gjithëve, të gjithëve! Sepse gjithmonë ekziston mundësia që në dialog t’i ndryshojmë gjërat, por edhe të ofrojmë një këndvështrim tjetër, një konsideratë tjetër. Nuk e përjashtoj dialogun me asnjë fuqi, që është në luftë, është agresori...ndonjëherë dialogu duhet bërë kështu, por duhet bërë, “qelbet”, por duhet bërë. Gjithmonë një hap përpara, një dorë e shtrirë, gjithmonë! Sepse përkundrazi, ne mbyllim të vetmen portë të arsyeshme për paqen. Ndonjëherë dialogu nuk pranohet: mëkat! Dialogu duhet bërë gjithmonë, të paktën të ofrohet, e kjo është gjë e mirë për kë e ofron; të bën të marrësh frymë.

Loup Besmond de Senneville, LA CROIX

Shenjtëria juaj, ju falënderoj shumë për këto ditë në Azinë Qendrore. Gjatë këtij udhëtimi u fol shumë për vlerat dhe etikën, veçanërisht gjatë Kongresit ndërfetar u kujtua shpesh nga disa liderë fetarë, humbja e Perëndimit për shkak të degradimit moral të tij. Cili është mendimi juaj për këtë? Mendoni se Perëndimi po bie gjithnjë e më poshtë i kërcënuar nga humbja e vlerave? Kujtoj veçanërisht debatin për eutanazinë, për fundin e jetës, debat i  zhvilluar në Itali, por edhe në Francë e Belgjikë.

Është e vërtetë që në këto çaste Perëndimi, në përgjithësi, nuk po jep shembullin më të lartë. Nuk është fëmijë në moshën e Kungimit të parë. Perëndimi ka marrë rrugën e gabuar! Le të mendojmë, për shembull, padrejtësinë shoqërore, e kemi para sysh! Ka disa vende që e kanë sadopak të zhvilluar drejtësinë sociale, por unë mendoj për kontinentin tim, Amerikën Latine që është Perëndim. Mendoj edhe për Mesdheun, që është Perëndim, ndërsa sot, varreza më e madhe, jo e Evropës, por e njerëzimit. Çfarë i humbi kështu Perëndimit, që harroi të mirëpresë, kur ka aq shumë nevojë për njerëz? Kur mendon për dimrin demografik, që na kujton se  kemi kaq shumë nevojë për njerëz: si Spanja mbi të gjitha - edhe Italia plot me vende bosh, vetëm njëzet plakushe, e më pas asgjë. Por pse të mos bëjmë një politikë perëndimore,  që i mirëpret migrantët, me parimin se migranti duhet të mirëpritet, të shoqërohet, të promovohet dhe të integrohet? Kjo është shumë e rëndësishme, integrimi, por në vend të kësaj, i lëmë vendet bosh. Në vendin tim - që besoj se  tani ka 49 milionë banorë - ne kemi vetëm një përqindje prej më pak se një milion aborigjenësh, dhe të gjithë të tjerët janë me origjinë migrante. Të gjithë: spanjollë, italianë, gjermanë, sllavë, polakë, aziatikë, libanezë, të gjithë... Aty u përzie gjaku dhe kjo përvojë na ndihmoi shumë. Pastaj, për arsye politike, gjërat nuk po shkojnë mirë në vendet e Amerikës Latine, por mendoj se migrimi duhet të merret seriozisht në këtë çast, sepse të bën ta lartosh pak vlerën intelektuale dhe të përzemërt të Perëndimit. E kundërta e këtij dimri demografik.  Le të mendojmë për pjesën ekonomike: bëhet shumë mirë, por duhet menduar edhe për frymën politike dhe mistike të Schuman-it, Adenauer-it, De Gasperi-it, të të mëdhenjve: ku janë sot? Ka të mëdhenj, por ata nuk mund ta mbajnë shoqërinë. Perëndimi duhet të flasë, të respektojë veten në se nuk do të provojë rrezikun e populizmit. Çfarë ndodh në një gjendje të tillë socio-politike? Lindin mesitë: mesitë e populizmave. Ne po shohim se si lindin populizmat: mendoj se e kam përmendur disa herë librin e Ginzbergut Sindroma 1933: tregon sesi lindi populizmi në Gjermani pas rënies së qeverisë së Vajmarit. Populizmat lindin kështu: kur humbet forca, e njeriu premton Mesinë. Besoj se ne perëndimorët nuk jemi në nivelin më të lartë për të ndihmuar popujt e tjerë. Apo jemi pakëz në rënie? Ndoshta po, por ne duhet t’i rifitojmë vlerat, vlerat e Evropës, vlerat e baballarëve, që e themeluan Bashkimin Evropian, të të mëdhenjve. Nuk e di, pak hutueshëm, por mendoj se u përgjigja.

Loup Besmond de Senneville, LA CROIX

Po eutanazia?

Vrasja nuk është njerëzore, pikë. Edhe nëse vret me motive … po në fund të fundit do të vrasësh gjithnjë e më shumë, më shumë! Do të mbytësh më shumë. E mbytjen t’ua lëmë kafshëve.

Iacopo Scaramuzzi, LA REPUBBLICA

Po e vijoj këtë pyetjen e fundit: në fjalimet tuaja ju nënvizoni shpesh lidhjen ndërmjet vlerave në përgjithësi, vlerave fetare dhe shëndetit të demokracisë. Çfarë mendoni se i mungon kontinentit tonë, Evropës? Çfarë duhet të mësojë ai nga përvojat e tjera? Dhe, nëse më lejoni, do t’ju pyesja edhe për diçka tjetër, sepse pas pak ditësh, në Itali, do të kemi zgjedhjet e pra, edhe qeverinë e re. Kur të takoheni me kryeministrin a kryeministren e ardhshme, çfarë do t’i këshillonit? Sipas jush, cilat janë përparësitë për Italinë e, cilat shqetësimet tuaja, rreziqet për të shmangur?

Mendoj se i jam përgjigjur tashmë kësaj në udhëtimin e fundit. Kam njohur dy presidentë italianë të nivelit më të lartë: Napolitanon dhe atë aktual. Të mëdhenj! Politikanët e tjerë nuk i njoh. Gjatë udhëtimit të fundit pyeta njërin nga sekretarët e mi sa qeveri ka pasur Italia në këtë shekull: njëzet. Nuk di ta shpjegoj. Nuk po e dënoj a kritikoj, thjesht, nuk mund ta shpjegoj. Nëse qeveritë ndryshojnë në këtë mënyrë, pyetjet që duhen bërë janë të shumta. Sepse të jesh politikan sot, politikan i madh ama, është udhë tejet e vështirë. Politikan, që punon për vlerat e atdheut, për vlerat e mëdha e jo për interesa, për karrige e për privilegje... Vendet - ndërmjet tyre, edhe Italia - duhet të kërkojnë politikanë të mëdhenj, ata, që e kanë aftësinë për të bërë politikë, e cila është art. Politika është profesion fisnik. Njëri nga Papët - nuk e di tani nëse Piu XII apo Shën Pali VI - ka thënë se politika është një nga format më të larta të bamirësisë. Duhet të luftojmë për t’i ndihmuar politikanët të ruajnë nivelin e politikës së fisme e jo politikën e nivelit të ulët, që nuk ndihmon aspak, madje, e rrënon shtetin, e varfëron atë. Sot, politika në vendet e Europës duhet të marrë në dorë, për shembull, problemin e dimrit demografik, problemin e zhvillimit industrial, të zhvillimit natyror, problemin e migrantëve... Politika duhet t’u bëjë ballë seriozisht problemeve, që të ecet përpara. E kam fjalën për politikën në përgjithësi. Politikën italiane nuk e kuptoj: vetëm ai numër i njëzet qeverive, në njëzet vjet, më duket pak i çuditshëm, por secili ka mënyrën e vet për të vallëzuar tangon... ju mund të vallëzoni në një mënyrë, ose në një tjetër e, kështu, edhe politika mund të vallëzohet në një mënyrë apo në një tjetër.

Evropa duhet të marrë përvojë nga anë të tjera, disa janë më të mira, disa nuk shërbejnë për gjë. Por duhet të jetë e hapur, çdo kontinent duhet të jetë i hapur për përvojën e të tjerëve.

Elise Allen, CRUX

Faleminderit që qëndruat me ne sonte. Në Kongres, folët për rëndësinë e lirisë fetare. Siç e dini, po atë ditë, mbërriti në qytet edhe presidenti i Kinës, ku prej një kohe të gjatë ka pasur shqetësime të mëdha për këtë çështje, sidomos tani me procesin kundër kardinalit Zen. A e konsideroni procesin kundër tij shkelje të lirisë fetare?

Duhet një shekull për ta kuptuar Kinën e ne nuk jetojmë një shekull. Mendësia kineze është e pasur, por, kur sëmuret pak, e humbet këtë pasuri e mund të bëjë gabime. Për ta kuptuar, ne zgjodhëm rrugën e dialogut, jemi të hapur për dialog. Kemi një komision dypalësh Vatikan-Kinë, që po ecën mirë, ngadalë, sepse ritmi kinez është i ngadaltë; ata kanë parasysh përjetësinë për të ecur përpara: janë popull me durim pa fund. Nga përvojat, që kemi pasur më parë: të mendojmë për misionarët italianë, që shkuan atje dhe që respektoheshin si shkencëtarë; të mendojmë edhe sot, për meshtarët dhe besimtarët e shumtë, që kërkohen nga universitetet kineze, sepse i japin vlerë kulturës. Nuk është e lehtë ta kuptosh mendësinë kineze, por duhet respektuar, unë e respektoj gjithmonë. Këtu në Vatikan ka një komision dialogu, që po punon mirë. Ai drejtohet nga kardinali Parolin, i cili, në këtë çast, është njeriu që di më shumë për Kinën dhe për dialogun me të. Është diçka e ngadalshme, por gjithnjë bëhen hapa përpara. Nuk më pëlqen ta cilësoj Kinën si jodemokratike, sepse është një vend tepër i ndërlikuar… po, është e vërtetë, ka gjëra, që na duken si jo demokratike. Kardinali Zen do të shkojë në gjyq këto ditë, besoj. E ai thotë atë që ndjen e shihet se ka disa kufizime aty. Më shumë se cilësime, sepse është e vështirë dhe nuk më pëlqen të cilësoj, të mijat janë përshtypje, përpiqem të mbështes rrugën e dialogut. Pastaj, në dialog sqarohen shumë gjëra, jo vetëm të Kishës, por edhe të sektorëve të tjerë, për shembull shtrirja e Kinës: qeveritarët e provincave janë të gjithë të ndryshëm, ka kultura të ndryshme brenda vendit, i cili është gjigant e edhe ta kuptosh atë është diçka gjigante. Por nuk duhet të humbasim durimin, - duhet eh, duhet shumë - por duhet të ecim me dialog, unë përpiqem të mos e cilësoj Kinën... por le të shkojmë përpara.

Elise Allen, CRUX

E Xi Jinping?

Ai kishte vizitën shtetërore [në Kazakistan], por unë nuk e pashë.

Maria Angeles Conde Mir, ROME REPORTS

Në deklaratën, që u nënshkrua [në Kongres], krerët fetarë u bëjnë thirrje qeverive dhe organizatave ndërkombëtare të mbrojnë njerëzit e persekutuar, për shkak të përkatësisë etnike a fetare. Fatkeqësisht, kjo po ndodh në Nikaragua. Ju folët për të më 21 gusht, gjatë Engjëllit të Tënzot. Por ndoshta, mund të shtoni diçka më shumë për popullin katolik, veçanërisht për atë të Nikaraguas. Edhe diçka tjetër. Ju pamë mirë me shëndet në këtë udhëtim. Duam të dimë nëse, pas tij, do të mund të shkoni në Afrikë, udhëtim që e shtytë e, nëse janë planifikuar shtegtime të tjera.

Lajmet për Nikaraguan janë të gjitha të qarta. Ka dialog. Kemi biseduar me qeverinë, ka dialog. Kjo nuk do të thotë se miratojmë apo jo gjithçka bën qeveria. Jo. Kemi dialog dhe kemi nevojë të zgjidhen problemet. Në këtë moment, ka probleme. Pres që të paktën Motrat e Nënë Terezës të kthehen. Këto gra janë revolucionare të mira, ama revolucionare të Ungjillit! Nuk bëjnë luftë kundër askujt. Madje, të gjithë kemi nevojë për to. Gjesti [i dëbimit të tyre nga vendi] nuk kuptohet... Por shpresojmë të kthehen. Dhe të vazhdojë dialogu. Kurrë s’duhet ndalur dialogu. Ka gjëra, që nuk kuptohen. Dëbimi i nuncit është çështje serioze diplomatike. Nunci është njeri i mirë, që tani është emëruar gjetiu. Këto gjëra janë të vështira për t’u kuptuar e për t’u gëlltitur. Por, në Amerikën Latine, ka gjendje të tilla nga të gjitha anët.

Përsa i përket udhëtimeve: kam vështirësi. Gjuri nuk është shëruar ende. Është e vështirë, por udhëtimin tjetër do ta bëj (është fjala për një plan udhëtimi në Bahrein, nëntorin e ardhshëm, sh.r.). Pastaj, fola me Imzot Welby-n (kryeipeshkvi i Canterbury-t, primat anglikan, sh.r.) dhe pamë se shkurti mund të jetë koha për të shkuar në Sudanin e Jugut. E, nëse shkoj në Sudanin e Jugut, shkoj edhe në Kongo. Po përpiqemi për këtë. Duhet të shkojmë të tre së bashku: kreu i Kishës së Skocisë, imzot Welby dhe unë. Patëm një takim në internet për këtë...

Alexey Gotovskiy, EWTN

Faleminderit Ati i Shenjtë për vizitën në vendin tonë. Doja t’ju pyesja: për katolikët që jetojnë në Kazakistan, vend me shumicë myslimane, si mund të vijojë ungjillizimi? Dhe a ka ndonjë gjë, që ju frymëzoi, duke parë katolikët në Nur-Sultan?

I frymëzuar, nuk e di… por isha i lumtur në katedrale kur i pashë katolikët kaq entuziastë, kaq të lumtur e të gëzuar. Kjo është përshtypja, që më lanë katolikët kazakë. Përsa i përket bashkëjetesës me myslimanët: është diçka për të cilën po punohet mjaft dhe po bëjmë hapa përpara, jo vetëm në Kazakistan. Mendoni për disa vende në Afrikën e Veriut, ka një bashkëjetesë të bukur... në Marok, për shembull. Në Marok ka dialog. Dua të përmend sërish Kongresin e këtyre ditëve. Dikush kritikoi dhe më tha: kjo është për të futur fitilat, për të shtuar relativizmin. Asnjë relativizëm! Secili tha fjalën e tij, secili respektoi qëndrimin e tjetrit, por ne flasim si vëllezër. Sepse kur nuk ka dialog, ka injorancë, ose luftë. Më mirë të jetojmë si vëllezër, pasi kemi një gjë të përbashkët, të gjithë jemi njerëz. Të jetojmë si njerëz, me edukatë: çfarë mendon ti, çfarë mendoj unë?

Të biem dakord, të flasim, të njihemi. Shumë herë, këto luftëra që keqkuptohen si “fetare”, vijnë nga padija. E ky nuk është relativizëm, nuk heq dorë nga feja ime nëse flas për fenë e tjetrit, përkundrazi. Unë e nderoj fenë time, sepse një tjetër e dëgjon atë dhe unë dëgjoj të tijën. U mahnita nga ky vend kaq i ri, me kaq shumë probleme – klima, për shembull, - që megjithatë, ka organizuar shtatë edicione të Kongresit ndërfetar: një takim botëror me hebrenjtë, të krishterët, myslimanët, fetë lindore... të gjithë folën dhe dëgjuan njëri-tjetrin me respekt. Kjo është një nga gjërat e mira, që ka bërë vendi juaj. Një vend si ky, pak si në cep të botës, bën një kongres të këtij lloji. Më bëri përshtypje. Pastaj, kryeqyteti ka një bukuri arkitektonike të klasit të parë. Më bënë përshtypje edhe shqetësimet e qeverisë, shqetësimet e presidentit të Senatit: ai organizoi takimin, por gjeti edhe kohën të më prezantojë me një këngëtar i ri, të cilin duhet ta njihni ... me këtë djalë me etje për kulturë. Këtë nuk e prisja, prandaj, jam i lumtur që ju takova.

Rudolf Gehrig, EWTN

Atë i Shenjtë, shumë Kisha në Evropë, si ajo gjermane, për shembull, po përjetojnë largimin e besimtarëve. Të rinjtë nuk kanë ndërmend të shkojnë më në meshë. Sa shqetësoheni për këtë prirje dhe si keni ndërmend të veproni?

Pjesërisht është e vërtetë, pjesërisht është relative. Është e vërtetë që fryma e shekullarizmit, e relativizmit i vë në dyshim këto gjëra. Para së gjithash, duhet të jemi koherentë me fenë tonë. Nëse je ipeshkëv a meshtar jo koherent, të rinjtë e nuhasin e, atëherë, lamtumirë! Kur një Kishë, kudo ndodhet, mendon më shumë për paratë, për zhvillimin, për planet baritore dhe jo për kujdesin baritor… kjo nuk i tërheq njerëzit. Kur 3 vite më parë, i shkrova letrën popullit gjerman, kishte barinj të Kishës, që e botuan dhe e shpërndanë një për një. Bariu, kur është i afërt me popullin, mendon se grigja duhet ta dijë ç’mendon Papa. Barinjtë duhet të ecin përpara, por nëse nuk bien më erë dele e delet nuk e ndiejnë erën e barinjve, s’mund të ecin përpara. Nganjëherë - po flas për të gjithë, në përgjithësi, jo vetëm për Gjermaninë - mendojmë si të rinovohemi, si ta bëjmë baritorinë më moderne: kjo është gjë e mirë, por duhet të mbetet në duart e bariut. Nëse baritoria është në duart e “shkencëtarëve” të baritorisë, të cilët shprehin një mendim këtu e thonë se çfarë duhet bërë atje... [nuk shkohet përpara]. Jezusi e bëri Kishën me barinj, jo me udhëheqës politikë. Ai e bëri Kishën me njerëz injorantë, të dymbëdhjetët ishin njëri më i paditur se tjetri e, megjithatë, Kisha eci përpara. Pse? Sepse grigja ia njihte erën bariut e bariu grigjës. Këto janë marrëdhëniet më të rëndësishme, që shoh, kur ka krizë në ndonjë vend, në ndonjë provincë kishtare... Pyes: a është i lidhur bariu me grigjën? A ka bari kjo grigjë? Problemi janë barinjtë. Për këtë dua t’ju këshilloj të lexoni komentin e Shën Augustinit për barinjtë. Lexohet në një orë, por janë fjalët më të urta, që janë shkruar për barinjtë. Përmes tyre, mund ta analizoni këtë apo atë bari. Nuk është fjala për të modernizuar: sigurisht, duhet përditësuar metoda, kjo është e vërtetë, por nëse i mungon zemra e bariut, asnjë kujdes baritor nuk funksionon. Asnjë.