Covid, një e keqe e përbashkët për të rizbuluar të mirën e përbashkët

R.SH. - Vatikan

Shëndeti, shkolla, siguria janë arkitrarët e çdo kombi, prandaj, nuk mund t’i nënshtrohen lojës së fitimeve. Ekonomisti italian Luigino Bruni, një nga ekspertët e thirrur nga Papa Françesku në Komisionin vatikanas Covid-19, është i bindur se një nga leksionet e pandemisë së koronavirusit do të jetë rizbulimi i së vërtetës së thellë, që qëndron në bazën e shprehjes “e mira e përbashkët”. Gjithçka, në thelb, është e mirë e përbashkët, argumenton ai: politika, në kuptimin e saj më të lartë; ekonomia, që kujdeset më parë për njeriun e pastaj për fitimin. Sipas tij, kjo është paradigma e re globale, që mund të lindë pas pandemisë e Kisha duhet të jetë “garante” për këtë trashëgimi kolektive, pasi ajo është jashtë logjikës së tregut. Për Brunin, ka shpresë që kjo përvojë e kushtëzuar nga një virus pa kufi, nuk do të na lejojë të harrojmë “rëndësinë e bashkëpunimit njerëzor dhe të solidaritetit global”. Po le ta dëgjojmë vetë ekonomistin Luigino Bruni:

Gjëja më e rëndësishme, që kam mësuar nga kjo përvojë, është domosdoshmëria e parimit të parandalimit dhe e të mirave të përbashkëta. Parimi i parandalimit, shtyllë e Doktrinës së Kishës, që mungonte në fazën e parë të pandemisë, na tregon diçka jashtëzakonisht të rëndësishme: ky parim përjetohet gati me fiksim në nivelin individual (mendoni vetëm për kompanitë e sigurimeve, që po pushtojnë botën), por mungon plotësisht në nivelin kolektiv, gjë që i bën shoqëritë e shekullit të 21-të jashtëzakonisht të brishta. Ja përse ato vende, që kishin shpëtuar diçka nga shteti social, u treguan shumë më të forta sesa ato, që administrohen krejtësisht nga tregu. E pastaj, e mira e përbashkët: sa shumë kjo e keqe e përbashkët na ka zbuluar se çfarë është e mira e përbashkët! Pandemia na tregon se kemi nevojë për bashkësinë e jo vetëm për tregun. Shëndeti, siguria, shkolla nuk mund të lihen në dorën e lojës së fitimeve.

Papa Françesku i ka kërkuar Komisionit COVID 19 të përgatisë të ardhmen, në vend që të përgatitet për të ardhmen. Cili duhet të jetë roli i Kishës Katolike si institucion?

Kisha Katolike është një nga institucionet e pakta (në mos e vetmja), që garanton dhe ruan të mirën e përbashkët globale. Duke mos pasur interesa private, mund të ndjekë interesin e të gjithëve. Për këtë arsye, ajo dëgjohet shumë sot e, për të njëjtën arsye, ka përgjegjësi në shkallë globale.

Çfarë mësimesh personale keni marrë nga përvoja e kësaj pandemie? Çfarë ndryshimesh konkrete shpresoni të shihni pas kësaj krize, si në këndvështrimin personal, ashtu edhe në atë global?

Mësimi i parë është vlera e marrëdhënieve njerëzore: duke mos qenë në gjendje ta përqafojmë njëri-tjetrin në këto muaj, kemi rizbuluar vlerën e përqafimit dhe të takimit. Së dyti: mund dhe duhet të bëjmë shumë takime në internet dhe shumë punë nga shtëpia, por për takimet e për vendimet më të rëndësishme rrjeti nuk mjafton, është e nevojshme prania. Pradaj, gjithë ky përdorim i internetit po na bën të rizbulojmë rëndësinë e takimeve reale. Shpresoj të mos i harrojmë mësimet e këtyre muajve (sepse njeriu harron shumë shpejt), veçanërisht rëndësinë e politikës, që e kemi rizbuluar muajt e fundit (si arti i së mirës së përbashkët kundër të këqijave të përbashkëta), e se nuk do ta harrojmë rëndësinë e bashkëpunimit njerëzor dhe të solidaritetit global.

Përgatitja e botës post-covid nënkupton edhe përgatitjen e brezave të ardhshëm, ata që në të ardhmen duhet të marrin vendime e të gjejnë shtigje të reja. Por ka nga ata, që e konsiderojnë arsimin vetëm si “shpenzim”, që duhet kufizuar në këto kohë krize…

Arsimi, veçanërisht ai i fëmijëve dhe i të rinjve, është shumë më tepër sesa “shpenzim”... Është investimi kolektiv me treguesin më të lartë të rendimentit shoqëror. Uroj që kur të rihapen shkollat në vendet ku janë mbyllur, ajo ditë të kthehet në festë kombëtare. Demokracia fillon në bankat e shkollës e aty rilind, në çdo brez. Trashëgimia e parë (patres munus), që ua kalojmë brezave, është ajo edukative.

Dhjetra miliona djem dhe vajza në të gjithë botën nuk kanë mundësi të ndjekin shkollën. Por neni 26 i Deklaratës për të Drejtat e Njeriut afirmon të drejtën e arsimit për të gjithë, falas dhe të detyrueshëm, të paktën për arsimin fillor…

Pa dyshim që nuk mund të injorohet kjo e drejtë, por nuk mund të kërkojmë që kostoja e shkollës të përballohet tërësisht nga vendet, që nuk kanë fonde të mjaftueshme. Duhet të vemë në jetë së shpejti një bashkëpunim të ri ndërkombëtar me parullën: “shkolla për fëmijët dhe adoleshentët është pasuri e përbashkët globale” e vendet më të pasura duhet të ndihmojnë ato më të varfërat ta zbatojnë vërtet të drejtën e arsimit falas. Kjo pandemi po na dëshmon se bota është një bashkësi e madhe, që duhet ta shndërrojë këtë të keqe të përbashkët në pasuri të re të përbashkët globale.

Edhe në vendet e pasura, është shkurtuar buxheti për arsimin. Si shpjegohet kjo? Duket si një farë çinteresimi për të investuar në brezat e ardhshëm…

Nëse mbizotëron logjika ekonomike, shtohen argumente si: “pse duhet të bëj diçka për brezat e ardhshëm, çfarë kanë bërë ata për mua?” Nëse “më jep, të jap”, pra, fjalori tregtar, bëhet logjika e re e kombeve, do të investojmë gjithnjë e më pak për shkollën, do të bëjmë gjithnjë e më shumë borxhe, që duhet t’i paguajnë fëmijët e sotëm. Duhet të bëhemi sërish bujarë, të kultivojmë virtyte joekonomike si dhembshuria, butësia, zemërgjerësia.

Kisha Katolike është në vijën e parë të frontit për arsimimin e më të varfërve. Pavarësisht se pandemia ka ndikuar negativisht edhe në mundësitë e shkollave katolike, Kisha i mirëpret të gjithë, pa dallim feje, duke u kthyer në një hapësirë ​​takimi e dialogu. Ç’rëndësi ka ky aspekt i fundit?

Kisha ka qenë gjithmonë një institucion i së mirës së përbashkët. Shëmbëlltyra e Lukës nuk na thotë sa fe kishte njeriu gjysmë i vdekur, i ndihmuar nga Samaritani i Mirë. Pikërisht, gjatë krizave të mëdha, Kisha rikthehet në thirrjen e saj si “Mater et magistra” (Nënë dhe mësuese), duke tërhequr edhe vlerësimin e jo të krishterëve ndaj saj. Kthehet ai det, që grumbullon gjithçka, për t’ia dhuruar sërish të gjithëve, veçanërisht më të varfërve, sepse Kisha ka qenë gjithnjë e vetëdijshme se treguesi për çdo të mirë të përbashkët është gjendja e më të varfërve.

Ç’ rezultate mund të shpresohen nga mësimi i fesë, i feve, në një botë që tundohet gjithnjë e më shumë nga përçarjet, frika e tensioni?

Varet si mësohet feja. Përmasa etike, që përmbahet në çdo fe, nuk është e mjaftueshme. Mësimi më i madh, që mund të japin fetë sot, ka të bëjë me jetën shpirtërore, sepse brezi ynë, vetëm për disa dekada, ka shpërdoruar një trashëgimi mijëvjeçare, të përbërë nga urtia e lashtë dhe devotshmëria popullore. Fetë duhet t’i ndihmojnë të rinjtë dhe gjithë të tjerët të rishkruajnë një gramatikë të re të jetës shpirtërore e, nëse nuk e bëjnë këtë, depresioni do të bëhet murtaja e shekullit XXI.