Ask.Mkuu Caccia:Urithi wa kiutamaduni wa Watu wa Asili unashambuliwa

Na Angella Rwezaula,  - Vatican.

Askofu Mkuu Gabriele  Caccia, Mwakilishi wa Kudumu wa Vatican katika Makao Makuu ya Umoja wa Mataifa huko New York Marekani, alitoa hotuba yake tarehe 9 Oktoba 2023 kuhusu Haki za Watu Asilia. Katika hotuba hiyo alisema kuwa Mjadala wa Vatican wa siku hiyo ulikuwa kama fursa ya kuthibitisha utu wao na haki za watu wote wa kiasili, pamoja na heshima na ulinzi wa tamaduni, lugha, mila na kiroho. Pia ni tukio la kutambua uzoefu wao katika nyanja mbalimbali, kama vile ulinzi wa mazingira na viumbe hai, na ulinzi wa urithi wa kitamaduni. Watu Asilia  wanatoa mfano wa maisha yanayopatana na mazingira ambayo wameyajua vyema na wamejitolea kuyahifadhi. Kwa kuzingatia uhusiano wao wa bahati na ardhi yao, na kwa kuzingatia ujuzi na desturi zao za jadi, Watu wa Asili wanaweza kuchangia katika mapambano dhidi ya mabadiliko ya hali ya Tabianchi kwa kuimarisha ustahimilivu wa mifumo ikolojia. Zaidi ya hayo, ardhi zao zina asilimia themanini ya bioanuwai iliyosalia duniani, na kuwafanya watu wa kiasili kuwa walinzi wasioweza kubadilishwa wa uhifadhi wake, urejesho na matumizi endelevu.

Kwa bahati mbaya, maeneo yaliyohifadhiwa mara nyingi huanzishwa bila kushauriana au kupata kibali cha awali kutoka kwa Wenyeji, ambao nao wametengwa na usimamizi  wa maeneo yao ya jadi na kuachwa bila fidia ya kutosha. Hii inaweza kuwaweka kwenye hatari ya ukiukaji wa ziada wa haki za binadamu, kama vile biashara haramu ya binadamu, kazi ya kulazimishwa, na unyonyaji wa kingono. Zaidi ya hayo, ikiwa haitafuatiliwa ipasavyo, unyakuzi wa ardhi kwa madhumuni ya uhifadhi unaweza kusababisha shughuli za uchimbaji haramu ambazo zinazidi kudhoofisha mazingira, ambayo ni kielelezo cha msingi cha utambulisho wa wenyeji. Kwa mantiki hii, haki za watu wa kiasili, ikijumuisha haki ya kupata ridhaa ya bure, ya awali na ya kuarifiwa, lazima zitetewe katika juhudi zote.

Urithi wa kiutamaduni wa Watu wa Asili unajumuisha maarifa yenye maana ya kiutamaduni, uzoefu, mazoea, vitu, na mahali. Kulinda na kuhifadhi vipengele hivi ni muhimu ili kufikia mwisho wa utamaduni, yaani: maendeleo kamili ya mtu na mema ya jamii kwa ujumla. Kwa sababu hiyo  na kwa mujibu wa Azimio la Umoja wa Mataifa kuhusu Haki za Watu wa Kiasili, watu hawa wana haki ya kudumisha, kudhibiti, kulinda na kuendeleza urithi wao wa kiutamaduni. Askofu Mkuu Caccia alisisitiza kuwa bila shaka, utamaduni unaweza kuwa tasa na kuharibika ikiwa ni wa ndani pekee, unaokataa mabadilishano au mjadala wowote. Kwa hiyo, uwazi wa mazungumzo, unaozingatia heshima kamili ya haki za msingi na uhuru wa watu wa kiasili, ni muhimu ili kukuza utamaduni wa kukutana dhidi ya “ulimwengu, wa kihistoria, na utulivu ambao ungekataa aina yoyote ya uchanganyiko.

Pamoja na ulinzi wa utamaduni wao, Watu wa Asili wana jukumu kubwa katika utunzaji wa mazingira. Kwa sababu hiyo, Vatican ina wasiwasi kwamba shughuli za utalii zisizo endelevu zinaweza kusababisha, pamoja na mambo mengine, kwa faida, hasara na matumizi mabaya ya utamaduni wa Wenyeji, yaani Watu Asilia pamoja na kunyang'anywa ardhi na rasilimali zao. "Uendelevu wa utalii, kiukweli, unapimwa na athari kwa mifumo ya asili na ya kijamii: kuna haja ya usikivu ambao unapanua ulinzi wa mazingira kwa njia madhubuti, ili kuhakikisha kupitia usawa kwa watalii katika mazingira ambayo si mali yao.”

Urithi wa ajabu wa Wenyeji wengi uko hatarini kudhoofishwa na majaribio ya kulazimisha maisha ya watu wa jinsia moja, ikiwa ni pamoja na sekta ya utalii, ambayo wakati mwingine hupuuza tofauti za kiutamaduni na kuendeleza aina mpya ya ukoloni iliyofunikwa na matarajio ya maendeleo. Wenyeji wanakubali dhana tofauti ya maendeleo, mara nyingi zaidi ya kibinadamu kuliko utamaduni wa kisasa wa "watu walioendelea." Kutovumilia na kukosa heshima kwa tamaduni za kiasili maarufu ni aina ya vurugu, inayojikita katika mtazamo usio na huruma na wa kuhukumu, ambao hauwezi kukubalika.