Kikao cha 17 cha Mkutano wa Nchi Wanachama wa CRPD (COSP17
Na Angella Rwezaula – Vatican.
Kwa mujibu wa Shirika Umoja wa Mataifa la Afya Duniani (WHO), mnamo mwaka 2023, mtu mmoja kati ya sita, sawa na asilimia 16 ya watu wote duniani, walikuwa wanaishi na ulemavu. Wengi wanategemea Mkataba wa Haki za Watu Wenye Ulemavu kuwasaidia kuhifadhi uhuru wao wa kimsingi na heshima yao. Mkataba huu wa kisheria ulianza kutekelezwa tarehe 3 Mei 2008, ukiashiria hatua muhimu katika juhudi za kuendeleza, kulinda na kuhakikisha utekelezaji kamili na usawa wa haki zote za binadamu kwa wote. Hebu fikiria maisha ya kila siku bila kuona, kukosa kiungo, au maisha yenye changamoto za kuwa na akili inayofanya kazi tofauti na mtu wa kawaida au kupooza. Huu ni ukweli kwa baadhi ya watu. Mkutano wa Nchi Wanachama wa Mkataba wa Haki za Watu wenye Ulemavu umeamua kufanya kikao chake cha kumi na saba (COSP17) katika Ukumbi wa Mkutano Mkuu tarehe 11 Juni 2024 na katika Chumba cha 4 cha Mikutano kuanzia tarehe 12-13 Juni 2024 katika makao makuu ya Umoja wa Mataifa mjini New York, Marekani.
Uamuzi huu ulitokana na kukumbushwa kwa azimio la Mkutano Mkuu 61/106 na kuzingatia kanuni ya 1, aya ya 1 na 2 ya kanuni za utaratibu wa Kongamano. Kauli mbiu inayoongoza mkutano huo ni: “Kufikiria upya ujumuishaji wa ulemavu katika hali ya sasa ya kimataifa na kabla ya Mkutano wa Kilele wa Baadaye.” Lakini pia kuna mada ndogo ya 1 ni Ushirikiano wa kimataifa ili kukuza uvumbuzi wa teknolojia na uhamishaji kwa siku zijazo jumuishi, inayoongozwa na: Sri Lanka Makamu wa Rais wa ofisi na mwakilishi wa asasi ya kiraia. Mada ndogo ya 2: Watu wenye ulemavu katika hali ya hatari na dharura za kibinadamu, inayoongozwa na: Georgia Makamu wa Rais wa ofisi na mwakilishi wa mashirika ya kiraia. Na Mada ndogo ya 3: Kukuza haki za watu wenye ulemavu kwa kazi bora na maisha endelevu, inayoongozwa na: Ugiriki Makamu wa Rais wa ofisi na mwakilishi wa mashirika ya kiraia. Kwa njia hiyo Mkutano wa 17 wa Mataifa Wanachama (COSP17), ambao umeanza tarehe 11 Juni 2024, una mambo 5 muhimu kuhusu Mkataba na jinsi unavyoendelea kusaidia maisha ya watu 1.3 bilioni, wanawake na watoto wanaoishi na ulemavu ulimwenguni.
Lakini je ni kwa nini ulimwengu unahitaji Mkataba huu
Watu wenye ulemavu wanakabiliwa na ubaguzi na kunyimwa haki zao za kibinadamu kote ulimwenguni. Ni vikwazo vya kijamii ndivyo vinavyosababisha tatizo, sio mapungufu ya mtu binafsi. Ndiyo maana Mkataba upo. Mkataba huo ni makubaliano kuhusu haki za binadamu, na unaweka bayana jinsi ya kuufanya ulimwengu uwe wa kuwajumuisha watu wenye ulemavu. Lengo ni kuweka mazingira mazuri ili watu wasaidiwe na walemavu waweze kufurahia usawa wa kweli katika jamii. Pili: Haki Zilindwazo ni kwamba Mkataba huo unasisitiza kuwa lazima utu wa watu na ulemavu uheshimiwe, sauti yao isikike, na washiriki katika kufanya maamuzi yanayohusu maisha yao. Hii inahusu haki zote, kuanzia uhuru wa kujieleza hadi elimu, huduma za afya na ajira. Mkataba unatoa wito wa kuondoa vikwazo vinavyowazuia watu wenye ulemavu sehemu katika nyanja zote za maisha, kuanzia teknolojia hadi siasa. Unashughulikia vikwazo hivi, ikiwa ni pamoja na ubaguzi, ufikikaji, na pia unatoa wito wa usawa kwa wanawake na wasichana. Zaidi ya hayo, mkataba unaeleza jinsi nchi duniani kote zinavyoweza kuondoa vikwazo vinavyowazuia watu wenye ulemavu kufurahia haki zao zote.
Je Mkataba Unatekelezwaje?
Mkataba unatumika, kuheshimiwa na kutekelezwa kwa njia kadhaa. Watu binafsi wanaweza kuwasilisha malalamiko kwa Kamati ya Umoja wa Mataifa ya Haki za Watu Wenye Ulemavu kuripoti ukiukwaji wa haki zao. Kuwepo tu kwa Mkataba huu kunawapa watu wenye ulemavu na mashirika yao nafasi ya kusema kwa serikali zao "mmeukubali wajibu huu na kusisitiza kwamba uheshimiwe," alisema Don MacKay, mwenyekiti wa kamati iliyotunga Mkataba huu. Kamati hiyo, inayoundwa na wanachama 18 na makao yake Geneva, pia inaweza kuona ukiukwaji mkubwa au wa kimfumo wa mkataba na kushughulikia haki zinatekelezwa ipasavyo, mtandao na nje ya mtandao, wakati wa amani na wakati wa vita, na katika hali nyingine za dharura.
Kuna fursa katika meza ya mazungumzo
Mojawapo ya nyenzo muhimu ya maendeleo ni kuwaleta watu ambao haki zao zinaathiriwa kwenye meza ya mazungumzo. Mwaka huu 2024 mamia ya wajumbe kutoka mashirika yasiyo ya kiserikali wako jijini New York, Marekani katika Mkutano wa 17 wa Nchi Wanachama, COSP17, uliofunguliwa tarehe 11 Juni, 2024, ambao ni moja ya mikutano mikubwa kuhusu haki za watu wenye ulemavu. Tangu mkataba ulipokuwa ukijadiliwa, mitazamo na mchango wa watu na ulemavu imekuwa ikisikilizwa katika mikutano ya UN na duniani kote. Meza kuu katika Makao Makuu ya UN sasa inakidhi mahitaji ya wenye ulemavu, ikiwa ni pamoja na kuweza kufikiwa na viti vya magurudumu, matumizi ya vifaa vya kusikia, nyaraka katika Braille, maandishi makubwa au lugha ya ishara.
Giles Duley alijitolea kazi yake kama mpiga picha kurekodi athari za vita. Alijeruhiwa vibaya sana nchini Afghanistan, anaendelea na mapambano haya kwa pande zote. "Wakati wa vita, watu wenye ulemavu mara nyingi huonekana kama wahasiriwa, wananyimwa usawa katika usaidizi wa mtu, na kutengwa katika michakato ya amani," anasema mpiga picha mashuhuri Giles Duley, mtetezi mkuu wa Umoja wa Mataifa wa Watu Wenye Ulemavu katika Migogoro na Hali za Kujenga Amani. "Ni wakati wa mabadiliko, na ikiwa tutashirikiana, tunapata fursa ya kuleta mabadiliko hayo.""Niliishi sehemu ya maisha yangu nikikabiliwa na ubaguzi," alisema mwigizaji, mwandishi, na mwanaharakati wa Canada, Nick Herd, ambaye alizaliwa na ugonjwa wa Down Syndrome(Utindia ubongo). Nilipokuwa mdogo na nikikua, nilidhulumiwa kwa sababu ya ulemavu wangu, lakini leo naweza kutumia sauti ya mtoto niliyekuwa ili kujieleza, na kuwa na nguvu zaidi. Naweza kupaza sauti yangu kutoka juu ya jengo au mlima, kwa sauti kubwa kuliko Umoja wa Mataifa, ili watu wenye ulemavu waweze kujumuishwa kwenye meza ya mazungumzo."
Mkataba unahusisha nani?
Kufikia 2023, mataifa 191 yameidhinisha mkataba huo na 164 wametia saini; Itifaki ya Hiari imetiwa saini na wanachama na waangalizi 194 na kuidhinishwa na nchi 104; Tangu kuanza kwa Mkataba huo mwaka wa 2008, Umoja wa Mataifa na mashirika yake yamefanya kazi ili kuboresha vipengele vyake; Ajenda ya 2030 ya Maendeleo Endelevu inalenga kutomwacha mtu yeyote nyuma katika Malengo yake 17 ya Maendeleo Endelevu (SDGs); Tazama Mkakati wa Umoja wa Mataifa wa Kujumuisha Ulemavu. Mkataba na Itifaki yake ya Hiari umeanzisha mkutano wa kila mwaka wa waliotia saini mkataba - "Mkutano wa Nchi Wanachama" ( COSP ) -utekelezaji na mada na mwelekeo wa sasa, ambapo COSP17 ya mwaka huu inazingatia kazi, teknolojia, na dharura za dharura mkutano katika mkutano utakaofanyika Makaokuu ya Umoja wa Mataifa kuanzia Juni 11 hadi 13, 2024.
