UNICEF na WHO:Viwango vya chanjo ya watoto ulimwenguni vilikwama 2023

Na Angella Rwezaula – Vatican.

Kulingana na takwimu zilizochapishwa tarehe 15 Julai 2024  na Shirika la Afya Ulimwenguni (WHO) na la UNICEF mwaka 2023 utoachi wa chancho ulimwenguni ilikwamba na kuacha watoto milioni 2.7 zaidi bila chanjo au chanjo ya chini ikilinganishwa na viwango vya kabla ya janga la Uviko 2019. Makadirio ya hivi karibuni ya  WHO na UNICEF ya chanjo ya kitaifa ya chanjo (WUENIC) - ambayo hutoa data kubwa zaidi na ya kina zaidi ulimwenguni iliyowekwa juu ya mwelekeo wa chanjo dhidi ya magonjwa 14 - yanaonesha hitaji la kuendelea kwa juhudi za kurekebisha, kurejesha na kuimarisha mfumo.

Nchi nyingi hazifikii watoto wengi kuziba pengo la chanjo

“Mitindo ya hivi karibuni inaonesha kwamba nchi nyingi bado hazifikii watoto wengi kuziba pengo la chanjo kunahitaji juhudi za kimataifa, huku serikali, washirika na viongozi wa eneo hilo wakiwekeza katika huduma ya afya ya msingi na wafanyakazi wa jamii ili kuhakikisha kila mtoto anapata chanjo na huduma ya afya kwa ujumla inaimarishwa.” Hayo yalisemwa na Mkurugenzi Mtendaji wa UNICEF Bi Catherine Russell. Kulingana na takwimu, idadi ya watoto waliopata dozi tatu za chanjo ya diphtheria, tetanasi na pertussis (DTP) mwaka 2023 - kiashiria muhimu cha chanjo ya kimataifa - ilisimama kwa asilimia  84% (milioni 108 ). Hata hivyo, idadi ya watoto ambao hawakupokea dozi moja ya chanjo hiyo iliongezeka kutoka milioni 13.9 mwaka 2022 hadi milioni 14.5 mwaka 2023.

Zaidi ya nusu ya watoto ambao hawajachanjwa katika nchi 31 wanaishi katika mazingira tete, yaliyoathiriwa na migogoro na mazingira magumu, ambapo watoto wako katika hatari kubwa ya magonjwa yanayoweza kuzuilika kutokana na kukatizwa na ukosefu wa usalama, lishe na huduma za afya. Zaidi ya hayo, watoto milioni 6.5 hawajakamilisha dozi ya tatu ya chanjo ya DTP, ambayo ni muhimu kwa ajili ya ulinzi dhidi ya ugonjwa wa utoto. Mitindo hii, ambayo inaonesha kuwa chanjo ya kimataifa imesalia bila kubadilika tangu 2022 na cha kushangaza zaidi  bado haijarejea katika viwango vya 2019, inaonesha changamoto zinazoendelea zinazohusiana na kukatika kwa huduma za afya, ugumu wa vifaa, kusita kwa chanjo na ukosefu wa usawa katika upatikanaji wa huduma.

Chanjo ya chini iko nyuma ya milipuko ya surua 

Takwimu pia zinaonesha kuwa viwango vya chanjo dhidi ya ugonjwa hatari wa surua vimekwama, na kuwaacha karibu watoto milioni 35 bila kinga au kulindwa kidogo tu. Mnamo mwaka wa 2023, ni 83% tu ya watoto duniani kote walipata chanjo ya kwanza ya chanjo ya surua kupitia huduma za kawaida za afya, wakati idadi ya watoto waliopokea dozi ya pili iliongezeka kwa kiasi ikilinganishwa na mwaka uliopita, na kufikia 74% ya watoto. Takwimu hizi ziko chini ya kiwango cha 95% kinachohitajika kuzuia magonjwa ya mlipuko, kuzuia magonjwa na vifo visivyo vya lazima, na kufikia malengo ya kutokomeza surua. Katika kipindi cha miaka mitano iliyopita, milipuko ya surua imeathiri nchi 103, makazi ya takriban robo tatu ya watoto duniani. Chanjo ya chini (80% au chini) ilikuwa sababu kuu. Kinyume chake, nchi 91 zilizo na chanjo kali ya chanjo ya surua hazijapata milipuko.

Mlipuko wa surua ni kiashirio cha tahadhari

Naye Mkurugenzi Mkuu wa  Shirika la Afya Duniani (WHO) Dk. Tedros Adhanom Ghebreyesus alisema: “Mlipuko wa surua ni kiashirio cha tahadhari, kufichua na kutumia mapungufu ya chanjo na kugonga walio hatarini zaidi kwanza. Hili ni tatizo linaloweza kutatuliwa. Chanjo ya surua ni ya bei nafuu na inaweza kutolewa hata katika maeneo magumu zaidi. WHO imejitolea kufanya kazi na washirika wetu wote kusaidia nchi kuziba mapengo haya na kuwalinda watoto walio katika hatari zaidi haraka iwezekanavyo.” Ufikiaji wa chanjo ya kimataifa ya HPV miongoni mwa wasichana umeongezeka kwa kiasi kikubwa - Data mpya pia inaakisi baadhi ya mambo chanya katika chanjo. Kuendelea kuanzishwa kwa chanjo mpya na ambazo hazijatumika, zikiwemo dhidi ya virusi vya papillomavirus ya binadamu (HPV), meningitis, pneumococcus, polio na rotavirus, kunaendelea kupanua upana wa ulinzi, hasa katika nchi 57 zinazoungwa mkono na Gavi, Muungano wa Chanjo. Kwa mfano, asilimia ya wasichana waliobalehe waliopata angalau dozi moja ya chanjo ya HPV, ambayo hulinda dhidi ya saratani ya shingo ya kizazi, iliongezeka kutoka 20% mwaka 2022 hadi 27% mwaka 2023. Mafanikio haya yalichangiwa kwa kiasi kikubwa na kuanzishwa kwa nguvu katika nchi zinazoungwa mkono na Gavi, kama vile Bangladesh, Indonesia na Nigeria. Matumizi ya ratiba ya chanjo ya HPV ya dozi moja pia ilisaidia kuongeza chanjo.

Chanjo ya HPV

Kwa mujibu wa  Dk. Sania Nishtar, Mkurugenzi Mtendaji wa Gavi, Muungano kwa ajili ya chanjo alisema: “Chanjo ya HPV ni mojawapo ya chanjo zenye matokeo makubwa katika jalada la Gavi na inatia moyo sana kwamba sasa inawafikia wasichana wengi zaidi kuliko hapo awali. Kwa kuwa sasa chanjo inapatikana kwa zaidi ya 50% ya wasichana wanaostahili katika nchi za Afrika, bado tuna kazi nyingi ya kufanya, lakini leo tunaweza kuona kwamba tuna njia wazi ya kutokomeza ugonjwa huu mbaya.” Hata hivyo, chanjo ya chanjo ya HPV haifikii lengo la 90% la kutokomeza saratani ya shingo ya kizazi kama tatizo la afya ya umma, na kufikia asilimia 56 tu ya wasichana balehe katika nchi zenye kipato cha juu na 23% katika nchi za kipato cha chini na cha kati.

Kuna haja ya kuhamasisha umma nini maana ya chanjo ya HPV

Utafiti wa hivi karibuni zaidi ya watumiaji 400,000 wa jukwaa la kidijitali la UNICEF kwa vijana, U-Report, ulifichua kuwa zaidi ya 75% hawajui au hawana uhakika wa nini maana ya HPV ukisisitiza haja ya kuboresha upatikanaji wa chanjo na uhamasishaji wa umma. Walipofahamishwa kuhusu virusi, uhusiano wake na saratani na kuwepo kwa chanjo, 52% ya waliohojiwa walisema wangependa kupokea chanjo ya HPV, lakini walizuiwa na vikwazo vya kifedha (41%) na ukosefu wa upatikanaji (34%).  Hatua madhubuti za ndani zinahitajika ili kufikia kila mtu, kila mahali kwa kutumia chanjo (IA2030), ambayo inahitaji huduma ya 90% na si zaidi ya watoto milioni 6.5 “dozi sifuri” ulimwenguni ifikapo 2030. Baraza la Ushirikiano la IA2030 linataka uwekezaji zaidi katika uvumbuzi na ushirikiano endelevu.Baraza pia linapendekeza washirika kuongeza usaidizi wa uongozi wa kitaifa ili kuboresha chanjo ya kawaida kama sehemu ya programu zao za afya ya msingi, inayofadhiliwa na msaada wa kisiasa, uongozi wa jamii na ufadhili endelevu.