Siku ya Kimataifa ya Kupinga adhabu ya Kifo 2024,'Papa:adhabu ya kifo siku zote haikubaliki'

Na Angella Rwezaula – Vatican.

Katika ujumbemfupi  kwa njia ya Mtandao wa kijamii wa Papa Francisko katika fursa ya Siku ya Kimataifa ya Maadhimisho ya Kupinga Adhabu ya Kifo  kwa 2024 (World Day Against the Death Penalty 2024), ifanyikayo kila ifikapo tarehe 10 Oktoba, ameandika kuwa: “Adhabu za Kifo siku zote hazikubaliki kwani zinashambulia na kukiuka hadhi ya mtu. Ninaomba kukomeshwa katika nchi zote duniani. Hatuwezi kusahau kwamba hadi wakati wa mwisho mtu anaweza kuongoka na kubadilika," Papa amebainisha.

Kenya Zimbabwe na Gambia

Kwa upande wa Shirika la Amnesty International (AI ) ambalo ni Shirika la Kimataifa lisilo la kiserikali linalotetea haki za binadamu, lenye makao yake makuu nchini Uingereza, katika fursa ya siku ya kupinga Adhabu ya kifo limetoa wito kwa mataifa ambayo yanakaribia kuiondoa  adhabu hiyo ili kuchukua hatua mara moja. Shirika hili hasa katika fursa ya siku hii, limezitaka nchi tatu za Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara ambazo ziko mbioni kufuta adhabu ya kifo (Kenya, Zimbabwe na Gambia) kuchukua hatua mara moja ili mataifa mengine duniani yafuate mkondo wao. Nchini Kenya na Zimbabwe, miswada ya sheria ya kukomesha hukumu ya kifo kwa uhalifu wote inajadiliwa, huku nchini Gambia,  ambayo imepiga hatua tangu 2017 – mchakato wa marekebisho ya kukomesha Katiba umeanza.

Adhabu ya Kunyonga Gambia

Hadi sasa, Nchi  24 katika Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara yamefuta kabisa hukumu ya kifo na mengine mawili yameiondoa kwa makosa ya kawaida tu. Nchini Gambia, Kenya na Zimbabwe hakujakuwa na hukumu ya kifo kwa angalau zaidi ya muongo mmoja na katika kipindi hicho, hukumu nyingi za kifo zimebadilishwa. Nchini  Kenya, mauaji ya mwisho yalifanyika mnamo 1987. Hata kukiwa hakuna kusitishwa rasmi na ingawa mahakama zinaendelea kutoa hukumu za kifo, tabia ya kutozitekeleza imeenea sana. Kiukweli, mnamo 2023, hukumu 606 zilibadilishwa.

Kuna miswada minne ya kukomesha sheria inayochunguzwa na bunge. Mwisho wa kunyonga nchini Zimbabwe ulirekodiwa mnamo 2005. Mahakama zinaendelea kutoa hukumu za kifo lakini Rais Emmerson Mnangagwa ameweka wazi upinzani wake wa hukumu ya kifo tangu aingie madarakani mnamo Novemba 2017. Wakati wa mapambano ya ukombozi, yeye mwenyewe alikuwa amesalia hatua moja kabla ya kunyongwa. Mnamo  Februari 2024 serikali yake ilitoa idhini kwa mswada huo kuchunguzwa na bunge. Tendo la mwisho la kunyonga  nchini Gambia lilifanyika mwaka 2012, wakati wanajeshi tisa waliuawa kwa kupigwa risasi.

Adhabu ya kunyonga nchini Zimbabwe

Tangu Rais Adama Barrow alipochaguliwa mnamo mwaka 2017, nchini Gambia ilianzisha kusitishwa kwa hukumu ya kifo na imekuwa nchi mwanachama wa mkataba wa kimataifa ambao unalenga kukomesha adhabu ya kifo. Ulimwenguni, Amnesty International ilirekodi watu 1,153 walionyonga mnamo mwaka 2023, ongezeko la asilimia 71 ikilinganishwa na watu 883 walionyonga mwaka 2022. Mwenendo huu wa kutisha unaendelea hadi mwaka wa 2024 huku kukiwa na ongezeko kubwa la mauaji nchini Iran na Saudi Arabia, uamuzi wa Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo wa kurejesha hukumu ya kifo na Mahakama ya Kikatiba ya Taiwan kutoifuta.Leo, hata hivyo, kuna majimbo 113 ya kukomesha adhabu ya kifo  kabisa.

Fahamu kwa ufupi Shirika la Amnesty International

Kwa ufupi Amnesty International (pia inajulikana kama Amnesty au AI) ni shirika la kimataifa lisilo la kiserikali linalozingatia haki za binadamu, lenye makao yake makuu nchini Uingereza. Shirika hilo  lina wanachama na wafuasi zaidi ya milioni kumi duniani kote. Dhamira iliyotajwa ya shirika “ni kufanya kampeni kwa ajili ya ulimwengu ambao kila mtu anafurahia haki zote za binadamu zilizoainishwa katika Azimio la Kimataifa la Haki za Kibinadamu na vyombo vingine vya kimataifa vya haki za binadamu.” Shirika hilo limekuwa na jukumu kubwa katika masuala ya haki za binadamu kutokana na kunukuliwa mara kwa mara kwenye vyombo vya habari na viongozi wa dunia. Shirika hili (AI) lilianzishwa jijini London Uingereza mnamo mwaka 1961 na wakili Peter Benenson. Katika kile alichokiita "The Forgotten Prisoners" na "An Appeal for Amnesty", kilichotokea kwenye ukurasa wa mbele wa gazeti la The Observer la Uingereza, Benenson aliandika kuhusu wanafunzi wawili waliopambana vikali hadi uhuru nchini Ureno na watu wengine wanne waliokuwa wamefungwa jela na mataifa mengine kwa sababu ya imani zao.

Ujumuishaji wa makosa ya haki na mateso

Lengo la awali la Shirika hili (AI) lilikuwa wafungwa wa dhamiri, huku msamaha wake ukiongezeka katika miaka ya 1970, chini ya uongozi wa Seán MacBride na Martin Ennals, kujumuisha makosa ya haki na mateso. Mnamo 1977, ilipewa Tuzo ya Amani ya Nobel. Katika miaka ya 1980, katibu mkuu wake alikuwa Thomas Hammarberg, alifaulu katika miaka ya 1990 na Pierre Sané. Katika miaka ya 2000, iliongozwa na Irene Khan. Amnesty  International linaakisi daima ukiukaji wa haki za binadamu na kampeni za kufuata sheria na viwango vya kimataifa. Inafanya kazi kuhamasisha maoni ya umma kuleta shinikizo kwa serikali, ambapo unyanyasaji hufanyika.

Makao Makuu ya AI ni London

Amnesty International kwa kiasi kikubwa inaundwa na wanachama wa hiari lakini inabaki na idadi ndogo ya wataalamu wanaolipwa. Katika nchi ambazo Amnesty International ina uwepo mkubwa, wanachama hupangwa kama "sehemu". Mnamo 2019 kulikuwa na sehemu ya watu 63 ulimwenguni. Baraza la juu zaidi linaloongoza ni Bunge la Kimataifa ambalo hukutana kila mwaka, linalohudhuriwa na mwenyekiti na mkurugenzi mtendaji wa kila sehemu. Sekretarieti ya Kimataifa (IS) inawajibika kwa uendeshaji na masuala ya kila siku ya Amnesty International chini ya maelekezo kutoka kwa Bodi ya Kimataifa. Linaendeshwa na takriban wafanyakazi 500 kitaaluma na linaongozwa na Katibu Mkuu. Ofisi zake ziko London tangu kuanzishwa kwake katikati ya miaka ya 1960.