Diễn văn của ĐTC trước đại diện chính quyền, xã hội dân sự và ngoại giao đoàn

Thưa Ngài Tổng thống,
Các Thành viên Chính phủ và Ngoại giao đoàn,
Các Nhà chức trách tôn giáo và dân sự,
Các Đại diện xã hội dân sự và văn hoá,
Quý bà và quý ông!

Xin gửi lời chào thân ái đến quý vị và cám ơn Tổng thống vì những lời tốt đẹp ngài dành cho tôi. Tôi rất vui khi được ở đây trên mảnh đất xinh đẹp, rộng lớn và đầy sức sống này, được bao bọc bởi rừng xích đạo ở phía bắc, ở trung tâm và về phía nam là cao nguyên và thảo nguyên cây cối rậm rạp, phía đông là đồi, núi, núi lửa và hồ nước, và về phía tây là các vùng nước lớn khác, với sông Congo chảy vào đại dương. Đất nước của quý vị giống như một lục địa nằm trong lục địa lớn hơn của châu Phi, dường như toàn mảnh đất đang thở. Nhưng nếu địa lý của lá phổi xanh này rất phong phú và đa dạng, thì lịch sử của nó lại không được may mắn như thế. Bị chiến tranh tàn phá, Cộng hòa Dân chủ Congo tiếp tục chứng kiến những cuộc xung đột và di cư cưỡng ép trong lãnh thổ, và phải chịu đựng những hình thức bóc lột khủng khiếp, không xứng đáng với con người và thụ tạo. Đất nước bao la và tràn đầy sức sống này, cơ hoành của châu Phi, bị bạo lực tấn công như thể bị đấm vào bụng, từ lâu dường như đã không còn hơi thở.

Khi quý vị, những người Congo, đấu tranh để bảo vệ phẩm giá và sự toàn vẹn lãnh thổ của quý vị trước những ý đồ đáng trách nhằm chia cắt đất nước, tôi đến với quý vị, nhân danh Chúa Giêsu, như một người hành hương hòa giải và hòa bình. Tôi đã rất mong muốn được ở đây và giờ đây cuối cùng tôi đã đến để mang đến với quý vị sự gần gũi, quý mến và an ủi của toàn thể Giáo hội Công giáo.

Tôi muốn nói với quý vị qua một hình ảnh tượng trưng cho vẻ đẹp rực rỡ của vùng đất này: hình ảnh viên kim cương. Những người nam nữ Congo thân mến, đất nước của quý vị thực sự là một viên kim cương của thụ tạo. Đồng thời, tất cả quý vị quý giá hơn bất kỳ kho báu nào được tìm thấy trên mảnh đất màu mỡ này! Tôi ở đây để ôm quý vị và để nhắc quý vị rằng quý vị là vô giá, Giáo hội và Giáo hoàng tin tưởng quý vị, tin vào tương lai của quý vị, một tương lai nằm trong tay quý vị và quý vị xứng đáng được hưởng những ân ban được dành cho quý vị, đó là sự thông minh, khôn ngoan, siêng năng. Anh chị em Congo, hãy can đảm! Hãy đứng lên, một lần nữa hãy nắm lấy trong tay anh chị em, như một viên kim cương nguyên chất, tất cả những gì anh chị em là, phẩm giá và ơn gọi của anh chị em, để gìn giữ sự hài hòa và bình yên cho ngôi nhà mà anh chị em đang sinh sống. Hãy sống lại tinh thần của quốc ca, hãy ước mơ và thực hiện những lời quốc ca: “Qua cần cù lao động, xây dựng đất nước tươi đẹp hơn xưa, trong hòa bình”.

Quý vị thân mến, kim cương thường rất hiếm, nhưng ở đây có rất nhiều. Nếu điều này đúng với sự giàu có vật chất ẩn chứa trong lòng đất, thì điều này càng đúng hơn với của cải tinh thần ở trong tâm hồn quý vị. Bởi vì chính từ tâm hồn mà hòa bình và phát triển được sinh ra, bởi vì, với sự giúp đỡ của Thiên Chúa, con người có khả năng thực thi công lý và tha thứ, hòa hợp và hòa giải, cam kết và kiên trì sử dụng tốt những tài năng đã nhận được. Vì thế, khi bắt đầu cuộc hành trình, tôi muốn đưa ra lời kêu gọi: Mong sao mỗi người dân Congo cảm thấy được kêu gọi thực hiện phần việc của mình! Ước mong bạo lực và hận thù không còn chỗ trong trái tim hay trên môi miệng của bất kỳ ai, bởi vì chúng là những cảm xúc vô nhân đạo và chống lại Kitô giáo, làm tê liệt sự phát triển và đưa chúng ta trở lại một quá khứ ảm đạm.

Về vấn đề phát triển bị chậm lại và quay trở lại quá khứ, thật là một bi kịch khi những nơi này, và nói chung là toàn lục địa châu Phi, vẫn phải chịu đựng nhiều hình thức bóc lột. Sau bóc lột chính trị, một “chủ nghĩa thực dân kinh tế” cũng là tình trạng nô lệ đã đến. Hậu quả là đất nước bị cướp bóc ồ ạt này đã không được hưởng một cách xứng đáng nguồn tài nguyên phong phú của mình. Điều nghịch lý đã xảy ra là sự giàu có của đất đai lại khiến đất nước trở nên “xa lạ” đối với chính người dân của nó. Chất độc của lòng tham đã làm cho những viên kim cương bị vấy bẩn bằng máu. Đây là một bi kịch trước thế giới phát triển kinh tế thường bịt mắt, che tai và bịt miệng. Nhưng đất nước và lục địa này xứng đáng được tôn trọng và lắng nghe; xứng đáng có chỗ đứng và nhận được sự chú ý. Không được can thiệp vào Cộng hòa Dân chủ Congo! Không được can thiệp vào châu Phi! Không được bóp nghẹt châu Phi: đó không phải là mỏ để khai thác hoặc vùng đất để cướp phá. Hãy để châu Phi là nhân vật chính cho số phận của mình! Thế giới hãy nhớ đến những thảm hoạ đã xảy ra trong nhiều thế kỷ gây thiệt hại cho người dân địa phương, và không quên đất nước và lục địa này. Châu Phi, nụ cười và niềm hy vọng của thế giới quan trọng hơn. Nếu châu Phi được nói đến thường xuyên hơn, châu lục này sẽ có trọng lượng và uy tín lớn hơn giữa các quốc gia!

Cần phải mở đường cho một ngoại giao thực sự nhân văn, một ngoại giao của các dân tộc vì các dân tộc, không tập trung vào kiểm soát đất đai và tài nguyên, sự bành trướng và gia tăng lợi nhuận, nhưng tập trung vào việc tạo cơ hội phát triển cho mọi người. Trong trường hợp của dân tộc này, người ta có cảm tưởng trên thực tế Cộng đồng quốc tế đã cam chịu bạo lực đang nuốt chửng họ. Chúng ta không thể quen với cảnh đổ máu đã đánh dấu đất nước này trong nhiều thập kỷ, khiến hàng triệu người chết nhưng nhiều người không hề biết đến. Thế giới cần phải biết những gì đang xảy ra ở đây. Các tiến trình hòa bình đang diễn ra, điều tôi rất khuyến khích, cần được duy trì bằng các hành động cụ thể và các cam kết cần được duy trì. Tạ ơn Chúa, có những người đang đóng góp cho lợi ích của người dân địa phương và cho sự phát triển đích thực qua các dự án hiệu quả: không chỉ là những can thiệp hỗ trợ nhưng còn là những kế hoạch phát triển toàn diện. Theo nghĩa này, tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các quốc gia và các tổ chức đang cung cấp viện trợ đáng kể, hỗ trợ cuộc chiến chống nghèo đói và bệnh tật, hỗ trợ pháp quyền và thúc đẩy tôn trọng nhân quyền. Tôi hy vọng họ có thể tiếp tục thực hiện những nỗ lực này một cách can đảm và trọn vẹn.

Chúng ta hãy trở lại với viên kim cương. Khi đã được đánh bóng, vẻ đẹp của nó còn đến từ hình dáng, từ sự sắp xếp hài hòa của nhiều mặt. Tương tự như vậy, đất nước này, với di sản quý giá của sự đa nguyên, có đặc tính đa diện. Sự phong phú đó phải được bảo tồn, tránh rơi vào chủ nghĩa bộ lạc và thù địch. Một tinh thần đảng phái, ngoan cố thúc đẩy một nhóm sắc tộc hoặc cho lợi ích cá nhân, sẽ nuôi dưỡng vòng xoáy hận thù và bạo lực, gây thiệt hại cho mọi người, vì ngăn chặn “hoá học lập thể” cần thiết. Thật vậy, từ quan điểm hóa học, điều thú vị là kim cương được tạo thành từ các nguyên tử carbon đơn giản, tuy nhiên, nếu được liên kết theo cách khác, sẽ tạo thành than chì: thực tế, sự khác biệt giữa độ sáng của kim cương và độ tối của than chì đến từ cách thức các nguyên tử riêng lẻ được sắp xếp trong mạng tinh thể. Ngoài ẩn dụ, vấn đề không phải là bản chất của con người hay các nhóm sắc tộc và xã hội, nhưng là cách người ta chọn chung sống với nhau: muốn hay không muốn gặp gỡ nhau, hòa giải và bắt đầu lại đánh dấu sự khác biệt giữa bóng tối xung đột và một tương lai rạng rỡ của hòa bình và thịnh vượng.

Quý vị thân mến, Cha Trên Trời muốn chúng ta biết đón nhận nhau như anh chị em trong một gia đình duy nhất và cùng nhau làm việc vì một tương lai với những người khác, chứ không chống lại người khác. “Bintu bantu”: do đó, rất hiệu quả, một câu tục ngữ của quý vị nhắc nhở rằng sự giàu có thực sự là con người và các mối quan hệ tốt đẹp của con người. Một cách đặc biệt, các tôn giáo, với di sản khôn ngoan được kêu gọi đóng góp vào sự phong phú này, trong nỗ lực hàng ngày để từ bỏ mọi hình thức gây hấn, cải đạo và cưỡng bức, những phương tiện không xứng đáng với tự do của con người. Khi người ta cố gắng áp đặt những phương tiện đó bằng lừa dối và bạo lực, trong một nỗ lực thiếu phân định để chiêu dụ các tín đồ, họ làm thương tổn lương tâm người khác và họ quay lưng lại với Thiên Chúa chân thật, bởi vì – chúng ta đừng quên– “ở đâu có thần khí của Chúa thì ở đó có tự do” (2Cr 3,17). Trong nỗ lực xây dựng một tương lai hòa bình và huynh đệ, các thành viên của xã hội dân sự, một số người đang hiện diện ở đây, cũng có một vai trò thiết yếu. Thường thì họ đã chứng tỏ khả năng đứng lên chống lại sự bất công và suy đồi xã hội với cái giá phải trả là sự hy sinh to lớn, để bảo vệ nhân quyền, sự cần thiết của một nền giáo dục chất lượng và một cuộc sống xứng đáng hơn cho mọi người. Tôi chân thành cám ơn những người nam nữ và đặc biệt là những người trẻ của đất nước này, những người đã phải chịu đựng ở nhiều mức độ khác nhau vì điều này, và tôi bày tỏ lòng kính trọng đối với họ.

Chúng ta hãy quay trở lại với hình ảnh viên kim cương. Với đặc tính trong suốt, kim cương phản chiếu ánh sáng nhận được một cách tuyệt đẹp. Tương tự như vậy, nhiều người trong quý vị đã toả sáng trong khi thực hiện vai trò của mình. Do đó, những người nắm giữ trách nhiệm dân sự và chính phủ được kêu gọi hoạt động với sự trong suốt như pha lê, sống trách nhiệm đã nhận như một phương tiện phục vụ xã hội. Quyền bính chỉ có ý nghĩa nếu nó trở thành một hình thức phục vụ. Điều rất quan trọng là thực hiện với tinh thần này, tránh sự độc tài, tìm kiếm lợi nhuận nhanh chóng và lòng tham tiền bạc mà tông đồ Phaolô định nghĩa là “cội rễ sinh ra mọi điều ác” (1 Tm 6,10). Đồng thời thúc đẩy các cuộc bầu cử tự do, minh bạch và đáng tin cậy, mở rộng hơn nữa sự tham gia của phụ nữ, người trẻ và các nhóm bị gạt ra ngoài lề xã hội vào các tiến trình hòa bình; tìm kiếm công ích và an ninh của người dân hơn lợi ích cá nhân hoặc nhóm; tăng cường sự hiện diện của nhà nước ở mọi nơi trên lãnh thổ; và người tị nạn và những người di tản được chăm sóc. Chúng ta đừng để mình bị thao túng, bị mua chuộc bởi những kẻ kích động bạo lực trong nước, và khai thác nó để thực hiện các giao dịch kinh doanh đáng xấu hổ. Điều này chỉ dẫn đến mất uy tín và xấu hổ, cùng với cái chết và đau khổ. Trái lại, tốt hơn cần ở gần mọi người, để xem họ sống như thế nào. Dân chúng được tin tưởng khi họ cảm thấy sự gần gũi của những người cầm quyền, không phải để tính toán hay phô trương nhưng là để phục vụ.

Điều làm lu mờ ánh sáng sự tốt lành trong một xã hội thường là bóng tối của bất công và tham nhũng. Nhiều thế kỷ trước, Thánh Augustinô, người sinh ra ở lục địa này, đã hỏi: “Nếu công lý không được tôn trọng, thì các quốc gia là gì nếu không phải là một liên minh lớn của những tên trộm?” (De civ. Dei, IV, 4). Thiên Chúa luôn đứng về phía những ai đói khát công lý (Mt 5,6). Chúng ta không được mệt mỏi trong việc thúc đẩy luật pháp và bình đẳng trong mọi lĩnh vực, chống lại sự không trừng phạt và thao túng luật pháp và thông tin.

Một viên kim cương được đưa lên từ mặt đất có giá trị, nhưng thô ráp cần được đánh bóng. Những viên kim cương quý giá nhất của Congo là những trẻ em của quốc gia này; các em cần được tiếp cận với một nền giáo dục giúp các em có thể tỏa sáng những tài năng bẩm sinh. Giáo dục là nền tảng: đó là con đường dẫn tới tương lai, con đường cần thực hiện để đạt được tự do hoàn toàn cho đất nước này và lục địa châu Phi. Điều cấp thiết là phải đầu tư vào giáo dục để chuẩn bị cho xã hội, các em được củng cố nếu được giáo dục tốt, và tự chủ chỉ khi các em nhận thức được khả năng của chính mình và có khả năng phát triển chúng với trách nhiệm và sự kiên trì. Nhưng nhiều trẻ em không được đi học. Nhiều em, thay vì nhận được một nền giáo dục tốt, lại bị bóc lột! Nhiều em bị chết, phải lao động khổ sai trong hầm mỏ. Cần phải nỗ lực hết sức để tố cáo và cuối cùng là chấm dứt tai họa lao động trẻ em. Biết bao thiếu nữ bị gạt ra ngoài lề xã hội và nhân phẩm của họ bị xâm phạm! Trẻ em, trẻ nữ và tất cả những người trẻ đại diện cho niềm hy vọng cho tương lai: chúng ta đừng để niềm hy vọng đó bị dập tắt, nhưng hãy nuôi dưỡng nó bằng niềm say mê!

Viên kim cương, một món quà của trái đất, nhắc nhở trách nhiệm của chúng ta là trở thành người quản lý tốt cho thụ tạo, bảo vệ môi trường tự nhiên. Nằm ở trung tâm của châu Phi, Cộng hòa Dân chủ Congo là nơi có một trong những lá phổi lớn nhất của thế giới cần được bảo tồn. Như đối với hòa bình và phát triển, trong lĩnh vực này cũng cần có sự hợp tác rộng rãi và hiệu quả để có thể cho phép can thiệp hiệu quả, không áp đặt các mô hình bên ngoài có lợi cho những người giúp đỡ hơn là cho những người được giúp đỡ. Nhiều người đã đề nghị giúp đỡ châu Phi trong nỗ lực chống biến đổi khí hậu và virus corona. Mặc dù đây chắc chắn là những cơ hội được đón nhận, nhưng trên hết là cần các mô hình xã hội và y tế, không chỉ đáp ứng các nhu cầu cấp bách của thời điểm hiện tại mà còn giúp cải thiện đời sống xã hội: qua các cơ cấu hợp lý và đội ngũ nhân viên trung thực và có năng lực, để khắc phục những vấn đề nghiêm trọng cản trở sự phát triển ngay từ đầu, như nạn đói và bệnh sốt rét.

Sau cùng, kim cương là loại khoáng chất cứng nhất trong tự nhiên; nó có khả năng chống lại các tác nhân hóa học cao. Các cuộc tấn công bạo lực lặp đi lặp lại và rất nhiều tình huống bất ổn có thể làm suy yếu sức đề kháng của người dân Congo, làm suy yếu quyết tâm và dẫn đến sự chán nản và đầu hàng. Tuy nhiên, nhân danh Chúa Kitô, Thiên Chúa của hy vọng, Thiên Chúa của mọi điều có thể, Đấng luôn ban cho chúng ta sức mạnh để bắt đầu lại, nhân danh phẩm giá và giá trị của những viên kim cương quý giá nhất của vùng đất rực rỡ này, công dân của nó, tôi muốn mời gọi tất cả mọi người thực hiện một đổi mới xã hội can đảm và toàn diện. Điều này được yêu cầu bởi lịch sử huy hoàng nhưng đầy vết thương của đất nước này, và đặc biệt bởi những người trẻ và trẻ em. Tôi sát cánh và đồng hành với quý vị bằng lời cầu nguyện và sự gần gũi trong mọi nỗ lực nhằm đạt được một tương lai hòa bình, hài hòa và thịnh vượng cho đất nước vĩ đại này. Chúa chúc lành cho toàn thể quốc gia Congo!