Phỏng vấn ĐTC Phanxicô trên chuyến bay từ Singapore trở về Roma

Vatican News

Trước hết, ông Matteo Bruni, Giám đốc Phòng Báo chí Tòa Thánh đã cảm ơn Đức Thánh Cha.

Matteo Bruni:

“Xin chào Đức Thánh Cha. Cảm ơn ngài vì những ngày này – nhiều ngày – trong chuyến viếng thăm. Cũng cảm ơn ngài đã giúp chúng con cảm nhận được niềm vui của mọi người hơn là sự mệt mỏi của chúng ta trên hành trình này. Và bây giờ có một vài câu hỏi từ các nhà báo đi cùng. Câu đầu tiên, theo truyền thống...

Đức Thánh Cha: Trước hết tôi muốn cảm ơn tất cả các bạn vì công việc này, vì cùng đồng hành trong chuyến đi rất quan trọng đối với tôi. Sau đó, tôi xin chúc mừng trưởng đoàn báo chí, bởi vì với chuyến đi này, chị Valentina [Alazraki] thực hiện chuyến đi thứ 160! Tôi sẽ không nói với chị rằng chị phải nghỉ hưu, nhưng nên tiếp tục như thế này!

Vâng, bây giờ xin hãy đặt câu hỏi. Và cảm ơn các bạn rất nhiều.

1. Pei Ting Wong (The Streets Times, Singapore)

Thưa Đức Thánh Cha Phanxicô, con rất vui vì ngài khỏe mạnh và sắp trở về Roma. Con hy vọng ngài thích chuyến thăm Singapore và thưởng thức các món ăn địa phương. Chúng ta vừa mới có kinh nghiệm ở Singapore và có thể bắt đầu từ đó. Nói chung, ngài đánh giá cao điều gì nhất ở Singapore: văn hóa, con người? Ngài có ngạc nhiên với những gì ngài nhìn thấy không? Và Singapore có thể học được gì từ ba quốc gia khác mà chúng con đã [cùng ngài] đến thăm, cụ thể là con đang đề cập đến thông điệp của ngài về việc trả công một cách công bằng cho những người lao động nhập cư có thu nhập thấp: điều gì đã truyền cảm hứng cho thông điệp này, thông điệp này có ý nghĩa gì? Và câu hỏi còn lại – xin lỗi, con có một câu hỏi khác: Ngài nói rằng Singapore có một vai trò rất đặc biệt trên trường quốc tế. Singapore có thể làm gì trong thế giới xung đột này, và Vatican, với tư cách là một đồng minh ngoại giao, có thể đóng góp như thế nào? Xin cảm ơn ngài.

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Cảm ơn chị. Trước hết, tôi không mong đợi được nhìn thấy Singapore như thế này. Họ nói rằng họ gọi nó là New York của phương Đông: một đất nước phát triển, sạch sẽ, người dân có học thức, thành phố với những tòa nhà chọc trời to lớn và cũng là một nền văn hóa liên tôn tuyệt vời. Cuộc gặp gỡ liên tôn mà tôi tham dự vào cuối [cuộc viếng thăm] là một kiểu mẫu, một kiểu mẫu của tình huynh đệ. Sau đó, tôi cũng thấy, đang nói về những người di cư, những tòa nhà chọc trời dành cho công nhân: những tòa nhà chọc trời sang trọng và những tòa nhà khác được xây dựng tốt và sạch sẽ, và tôi rất thích điều này. Tôi chưa từng nghe nói có sự phân biệt: Tôi chưa từng nghe nói. Tôi bị ấn tượng bởi nền văn hóa: nền văn hóa. Ví dụ, [cuộc gặp gỡ] với các sinh viên vào ngày cuối cùng: Tôi bị ấn tượng bởi nền văn hóa đó. Vai trò quốc tế: Tôi thấy tuần tới sẽ có [giải đua xe] “Công thức 1”, tôi nghĩ, điều gì đó... vai trò quốc tế là một thủ đô thu hút các nền văn hóa và điều này rất quan trọng. Đó là một thủ đô lớn. Tôi đã không nghĩ nhìn thấy một điều như thế.

* Pei Ting Wong

Còn một câu hỏi khác: liệu Singapore có thể học hỏi từ ba quốc gia – Papua New Guinea, Indonesia và Đông Timor không?

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Bạn biết đấy, bạn luôn có thể học được điều gì đó, bởi vì mỗi người và mỗi quốc gia đều có sự phong phú khác nhau. Đây là lý do tại sao tình huynh đệ trong giao tiếp lại quan trọng. Ví dụ, nếu tôi nghĩ về Đông Timor, có một điều, tôi thấy nhiều trẻ em và ở Singapore tôi không thấy nhiều. Có lẽ đó là một cái gì đó để học hỏi.

* Pei Ting Wong

Đúng, chúng con có tỷ lệ sinh thấp…

Đức Thánh Cha Phanxicô:

…họ có sợ không? Tỷ lệ sinh của các bạn là bao nhiêu?

* Pei Ting Wong

Theo như con biết thì chưa đến 1,2%, thấp hơn của Nhật Bản.

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Tương lai là các trẻ em! Hãy suy nghĩ về điều này. Cảm ơn. À, còn một điều nữa: các bạn, những người Singapore, rất tử tế. Các bạn cười, luôn cười…

2. Delfim De Oliveira, GMN TV (Grupo Média Nacional, Timor-Leste)

Thưa Đức Thánh Cha, cảm ơn ngài vì cơ hội này. Thông điệp cuối cùng của ngài trong Thánh lễ tại Taci Tolu là tin tức được lưu hành rộng rãi nhất ở Timor hiện nay. Ngài đã sử dụng cách diễn tả “cá sấu” để thu hút sự chú ý của người Timor về sự hiện diện của cá sấu ở Đông Timor. Ngài có ý gì khi nói điều này?

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Tôi dùng hình ảnh đàn cá sấu đang bơi vào bãi biển. Đông Timor có một nền văn hóa đơn giản, quen thuộc, vui tươi và nó có một nền văn hóa sự sống, có nhiều con cái, rất nhiều và khi tôi nói về cá sấu, tôi đang nói về những ý tưởng có thể đến từ bên ngoài để phá hỏng sự hòa hợp mà các bạn có. Tôi sẽ nói với bạn một điều: Tôi đã yêu Đông Timor. Còn điều gì khác?

* Delfim De Oliveira

Dân Timor phần lớn theo Công giáo; vào thời điểm này, có sự hiện diện mạnh mẽ của các giáo phái ở Đông Timor: phải chăng cụm từ “cá sấu” cũng ám chỉ các giáo phái ở Timor?

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Có lẽ. Tôi không nói về điều đó, tôi không thể, nhưng nó có thể xảy ra. Bởi vì mọi tôn giáo đều phải được tôn trọng, nhưng có sự phân biệt giữa tôn giáo và giáo phái. Tôn giáo là phổ quát, bất kể tôn giáo nào. Giáo phái hạn chế, là một nhóm nhỏ luôn có mục đích khác. Cảm ơn bạn – và xin chúc mừng đất nước của bạn.

3. Francisca Christy Rosana (Tập đoàn truyền thông Tempo, Indonesia)

Cảm ơn Đức Thánh Cha Phanxicô: Con là Francisca, từ Tạp chí Tempo. Con hy vọng ngài đã có những khoảnh khắc khó quên ở Indonesia, bởi vì người dân trong nước, không chỉ người Công giáo, đã chờ đợi ngài từ lâu. Câu hỏi của con là: chúng con nhận ra rằng đất nước vẫn đang đấu tranh cho dân chủ. Ấn tượng của ngài là gì và thông điệp của ngài dành cho chúng con là gì? Và câu hỏi cuối cùng: Đôi khi Papua và Indonesia có cùng một vấn đề như Papua New Guinea: đầu tư vào lĩnh vực khai thác mỏ chỉ dành cho những kẻ đầu sỏ và trong khi đó người dân địa phương và người bản địa không được hưởng những lợi ích thu được từ hoạt động này. Ngài nghĩ gì và chúng ta có thể làm gì? Cảm ơn Đức Thánh Cha Phanxicô.

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Đây là một vấn đề – tôi sẽ nói – thường gặp ở các quốc gia đang phát triển. Đây là lý do tại sao điều mà học thuyết xã hội của Giáo hội nói lại quan trọng: phải có sự liên lạc giữa các thành phần khác nhau trong xã hội. Bạn nói rằng Indonesia là một quốc gia đang phát triển, và có lẽ một trong những điều cần được phát triển chính là điều này: các mối quan hệ xã hội. Nhưng tôi rất vui với chuyến thăm đất nước của bạn. Rất tốt. Rất đẹp.

4. Matteo Bruni

Thưa Đức Thánh Cha, báo chí Papua New Guinea đã hết sức quan tâm theo dõi chuyến đi của ngài, nhưng tiếc là không thể có nhà báo trên chuyến bay này. Vì vậy, con sẽ nhân cơ hội này để hỏi xem ngài có điều gì muốn nói với chúng con về Papua New Guinea, đặc biệt là về Vanimo, một nơi mà đối với con, dường như ngài đã muốn đến một cách riêng tư...

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Tôi thích đất nước này và tôi thấy một đất nước đang phát triển mạnh mẽ. Sau đó, tôi muốn đến Vanimo để gặp một nhóm linh mục và nữ tu người Argentina đang làm việc ở đó, và tôi thấy ở đó có một tổ chức rất đẹp, rất đẹp. Ở tất cả quốc gia, nghệ thuật đều rất phát triển: các điệu múa, các cách thể hiện thơ ca khác... Nhưng ở Papua New Guinea, điều đó thật ấn tượng, và ở Vanimo, sự phát triển của nghệ thuật cũng rất ấn tượng. Và điều đó làm tôi khá ấn tượng. Những nhà truyền giáo tôi đến thăm đều ở trong rừng, họ vào rừng làm việc. Tôi thích Vanimo – và đất nước này nữa. Cảm ơn anh.

5. Stefania Falasca (Tianou Zhiku)

Xin chào Đức Thánh Cha: không, rất tiếc là con không nói được tiếng Hoa, vì vậy... Chúng con đến từ Singapore, một quốc gia có đa số dân là người Hoa, và là một kiểu mẫu chung sống hài hòa và hòa bình. Và chính xác là về hòa bình: con muốn biết ngài nghĩ gì, cũng gần gũi với lục địa Trung Quốc, về những nỗ lực của Trung Quốc nhằm đạt được lệnh ngừng bắn ở các khu vực đang xung đột, chẳng hạn như Dải Gaza: vào tháng 7, Tuyên bố được ký kết tại Bắc Kinh nhằm chấm dứt sự chia rẽ giữa những người Palestine. Và sau đó, liệu có những không gian hợp tác về hòa bình giữa Trung Quốc và Tòa Thánh? Còn một điều cuối cùng: chúng ta sắp sửa gia hạn thỏa thuận Trung Quốc-Tòa Thánh về việc bổ nhiệm các giám mục. Ngài có hài lòng hay không với kết quả đối thoại đã đạt được cho đến nay?

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Tôi nói điều cuối cùng: Tôi hài lòng với các cuộc đối thoại với Trung Quốc, kết quả rất tốt, ngay cả đối với việc bổ nhiệm các giám mục, chúng tôi cũng làm việc với thiện chí. Và (vì) điều này, tôi đã nghe từ Phủ Quốc vụ khanh (về) mọi việc đang diễn ra như thế nào: Tôi rất vui. Một điều nữa là Trung Quốc: đối với tôi Trung Quốc là một “ilusión” (khát vọng, chủ biên), theo nghĩa là tôi muốn đến thăm Trung Quốc, bởi vì đây là một đất nước vĩ đại; tôi ngưỡng mộ Trung Quốc, tôi tôn trọng Trung Quốc. Đó là một đất nước có nền văn hóa từ hàng ngàn năm, có khả năng đối thoại, hiểu biết lẫn nhau vượt xa các hệ thống dân chủ (chính trị, biên tập) khác nhau mà nó từng có. Tôi tin rằng Trung Quốc là một lời hứa và một niềm hy vọng cho Giáo hội. Chúng ta có thể hợp tác [vì hòa bình] và chắc chắn vì những xung đột. Vào thời điểm này, Đức Hồng Y Zuppi đang hoạt động trong tiến trình này và cũng có quan hệ với Trung Quốc.

6. Anna Matranga (Tin tức CBS)

Chào Đức Thánh Cha. Ngài đã luôn lên tiếng bảo vệ phẩm giá của sự sống. Ở Đông Timor, một đất nước có tỷ lệ sinh rất cao, ngài nói rằng ngài cảm nhận được cuộc sống đang rộn ràng và bùng phát sự sống đối với nhiều trẻ em. Tại Singapore, ngài lên tiếng bảo vệ người lao động nhập cư. Trước cuộc bầu cử tiếp theo ở Hoa Kỳ, con muốn hỏi ngài: ngài có thể đưa ra lời khuyên nào cho một cử tri Công giáo đang phải quyết định giữa một ứng cử viên ủng hộ việc chấm dứt thai kỳ và một ứng cử viên khác muốn trục xuất 11 triệu người di cư?

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Cả hai đều chống lại sự sống, cả kẻ vứt bỏ người di cư và kẻ giết trẻ em. Cả hai đều chống lại sự sống. Chúng ta không thể quyết định, tôi không thể nói, tôi không phải là người Mỹ, tôi sẽ không đi bỏ phiếu ở đó, nhưng hãy nói rõ: vừa đuổi người di cư đi, vừa không cho người di cư khả năng làm việc, không tiếp đãi người di cư là một tội lỗi, nó nghiêm trọng. Trong Cựu Ước có một điệp khúc: trẻ mồ côi, góa phụ và khách lạ, tức là người di cư. Họ là ba hạng người mà người dân Israel phải bảo vệ. Ai không chăm sóc người di cư thì đó là một tội lỗi, một tội lỗi chống lại mạng sống của những người đó. Tôi đã đi cử hành Thánh lễ ở biên giới, gần giáo phận El Paso, và có rất nhiều đôi giày của những người di cư có kết cục tồi tệ ở đó. Ngày nay có một làn sóng di cư ở Trung Mỹ thường phải bị đối xử như nô lệ vì họ lợi dụng điều này. Di cư là một quyền, một quyền đã tồn tại trong Kinh Thánh, trong Cựu Ước. Khách lạ, trẻ mồ côi và góa phụ: đừng quên điều này. [Đây là] những gì tôi nghĩ về người di cư. Sau đó là phá thai. Khoa học nói rằng vào tháng thụ thai [bào thai] có tất cả các cơ quan của con người, tất cả đều như vậy. Phá thai là giết chết một con người. Bạn thích từ này, hay không thích nó, nhưng đó là giết người. Điều này ... Giáo hội không đóng cửa vì không cho phép phá thai: Giáo hội không cho phép phá thai vì nó giết người, đó là tội giết người: đó là tội giết người. Và chúng ta cần phải rõ ràng về điều này. Đuổi người di cư đi, không để họ phát triển, không cho họ có sự sống là một điều tồi tệ, độc ác. Đuổi một đứa trẻ ra khỏi lòng mẹ là giết người, vì có sự sống. Và trong những điều này chúng ta phải nói rõ ràng. “Không, nhưng mà, …”: không có từ “nhưng mà”. Cả hai điều đều rõ ràng. Trẻ mồ côi, người ngoại kiều và người góa bụa: đừng quên điều đó.

* Anna Matranga

Có thể có những trường hợp mà về mặt đạo đức người Công giáo có thể bỏ phiếu cho một ứng cử viên ủng hộ việc chấm dứt sự sống không?

Đức Thánh Cha Phanxicô

Trong đạo đức chính trị, người ta thường nói không bầu cử là xấu, nó không tốt: bạn phải bầu cử. Và bạn phải chọn cái ác ít hơn. Ai là người ít ác hơn, người phụ nữ đó hay người đàn ông đó? Tôi không biết, mọi người cần nghĩ theo lương tâm của mình và làm điều này.

7. Mimmo Muolo (Avvenire)

Xin chào Đức Thánh Cha và cảm ơn ngài vì những ngày này. Thay mặt các nhà báo Ý, con muốn hỏi ngài: xung đột ở Gaza có nguy cơ cũng sẽ lan rộng đến Bờ Tây và cách đây vài giờ đã có một vụ nổ khiến 18 người thiệt mạng, trong đó có một số nhân viên Liên Hiệp Quốc. Cảm xúc của ngài lúc này là gì? Và ngài muốn nói gì với các bên tham chiến? Liệu có khả năng Tòa Thánh làm trung gian để đạt được một lệnh ngừng bắn và nền hòa bình mong muốn không? Xin cảm ơn.

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Tòa Thánh làm việc vì điều này. Tôi nói với các bạn một điều: Tôi gọi điện đến giáo xứ ở Gaza mỗi ngày. Ở đó, trong giáo xứ và trường học, có 600 người: Kitô hữu và Hồi giáo, nhưng họ sống như anh em. Nhưng họ thuật lại với tôi những điều tồi tệ, những điều khó khăn. Tôi không thể xác định liệu hành động chiến tranh này có quá đẫm máu hay không, nhưng khi bạn nhìn thấy thi thể của những đứa trẻ bị giết, khi người ta cho rằng có một số du kích ở đó, họ đánh bom một trường học: điều này thật tồi tệ, thật là tồi tệ. Đôi khi người ta nói rằng đó là một cuộc chiến tranh phòng vệ, hay không phải, nhưng đôi khi tôi tin rằng đó là một cuộc chiến tranh quá mức và - tôi xin lỗi vì đã nói điều này - nhưng tôi không thấy rằng người ta đang tiến hành các bước để kiến tạo hòa bình. Chẳng hạn, ở Verona, tôi đã có một kinh nghiệm rất đẹp: một người Do Thái, có vợ chết trong một vụ đánh bom, và một người đến từ Gaza, có con gái đã chết. Và cả hai đều nói về hòa bình, ôm nhau và làm chứng về tình huynh đệ. Tôi sẽ nói điều này: tình huynh đệ quan trọng hơn là giết anh em mình. Tình huynh đệ, bắt tay nhau. Cuối cùng, ai chiến thắng trong cuộc chiến sẽ phải chịu thất bại nặng nề. Chiến tranh luôn luôn là một chiến bại. Không có ngoại lệ. Và chúng ta không được quên điều này. Vì lý do này, mọi việc được thực hiện vì hòa bình đều quan trọng. Ngoài ra tôi cũng muốn nói một điều. Điều này hơi giống việc tôi can thiệp vào chính trị, nhưng tôi muốn nói rằng: tôi rất, rất biết ơn những gì Vua Jordan đã làm. Ông ấy là người của hòa bình và đang cố gắng tạo dựng hòa bình, Vua Abdullah là một người tốt, một người tốt.

8. Lisa Weiss (ARD)

Thưa Đức Thánh Cha, cảm ơn ngài vì những ngày này. Trong chuyến đi này, ngài đã nói chuyện rất cởi mở, một cách rất trực tiếp về những vấn đề của mỗi quốc gia chứ không chỉ về những vẻ đẹp của nó. Và chính vì lý do này mà chúng con thắc mắc tại sao ngài không nói về vấn đề án tử hình vẫn còn tồn tại ở Singapore...

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Đúng vậy nhưng tôi đã không nghĩ đến. Nhưng án tử hình không có tác dụng: chúng ta phải dần dần cố gắng loại bỏ nó, dần dần. Nhiều nước có luật nhưng không thi hành án. Ở Hoa Kỳ, ở nhiều [tiểu bang] cũng vậy, một số tiểu bang. Nhưng án tử hình phải được dừng lại. Nó không có tác dụng.

9. Simon Leplâtre (Le Monde)

Thưa Đức Thánh Cha, trước hết xin cảm ơn Đức Thánh Cha rất nhiều vì chuyến viếng thăm hấp dẫn này. Ở Đông Timor, ngài nói về những nạn nhân trẻ tuổi bị lạm dụng tính dục. Cách tự nhiên chúng ta nghĩ đến Đức Giám mục [Carlos Felipe Ximenes] Belo. Ở Pháp chúng ta có một trường hợp tương tự, đó là trường hợp của Abbé Pierre, người sáng lập hiệp hội từ thiện Emmaus, trong nhiều năm được bầu là nhân vật được người Pháp yêu thích. Trong cả hai trường hợp, đặc sủng của hai người này khiến người ta rất khó tin được chuyện đã xảy ra. Con muốn hỏi ngài: Vatican đã biết gì về Abbé Pierre, và ngài có thể nói gì với tất cả những người cảm thấy khó tin rằng một người đã làm nhiều việc tốt như vậy lại có thể phạm tội? Thay mặt nước Pháp, con muốn biết: ngài sẽ đến Paris để dự lễ mở cửa lại nhà thờ Đức Bà chứ? Xin cảm ơn rất nhiều.

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Tôi trả lời câu cuối cùng trước: Tôi sẽ không đi Paris. Tôi sẽ không đến Paris. Rồi đến câu đầu tiên. Bạn đã chạm vào một điểm rất đau, rất tế nhị. Những người tốt, những người làm điều tốt – bạn đã nhắc đến Abbé Pierre – người mà sau đó, với rất nhiều điều tốt đẹp ông đã làm, chúng ta thấy rằng người này là một tội nhân xấu xa. Và đây là tình trạng con người của chúng ta. Chúng ta không được nói “chúng ta hãy che đậy, che dấu để nó không lộ ra”. Tội lỗi công khai là tội lỗi công khai và phải bị lên án. Ví dụ, Abbé Pierre là một người đã làm rất nhiều điều tốt, nhưng cũng là một kẻ tội lỗi. Và chúng ta phải nói rõ ràng về những điều này, không được giấu giếm. Hoạt động chống lại sự lạm dụng là điều mà tất cả chúng ta phải làm: nhưng không chỉ chống lại việc lạm dụng tính dục, mà còn chống lại mọi hình thức lạm dụng. Lạm dụng xã hội, lạm dụng giáo dục, thay đổi tâm lý con người, tước đoạt tự do... Theo tôi, lạm dụng là một điều của ma quỷ vì mọi hình thức lạm dụng đều hủy hoại nhân phẩm con người, mọi hình thức lạm dụng đều tìm cách hủy hoại con người chúng ta: hình ảnh của Chúa. Tôi vui khi những trường hợp này bị lộ ra. Và tôi sẽ nói với bạn điều gì đó mà có lẽ tôi đã nói vào lần khác. Ba năm trước, chúng tôi đã có cuộc gặp với các chủ tịch Hội đồng Giám mục về các vụ lạm dụng tình dục và các lạm dụng khác. Và chúng tôi đã có một số liệu thống kê được thực hiện rất tốt, tôi nghĩ là từ Liên Hiệp Quốc. 42 đến 46 phần trăm số vụ lạm dụng xảy ra trong gia đình hoặc khu phố (câu trả lời của Đức Thánh Cha bị ngắt quãng bởi lời thông báo của cơ trưởng rằng sắp có dằn xóc do thời tiết. Và ngài nói tiếp:) Câu hỏi của bạn đã gây ra nhiễu loạn. Tóm lại: lạm dụng tính dục trẻ em và trẻ vị thành niên là một tội ác, thật đáng xấu hổ.

10. Elisabetta Piqué (La Nacion)

Trước hết, xin cảm ơn ngài vì chuyến đi tuyệt vời đến tận cùng thế giới này: đây là chuyến đi dài nhất trong triều đại Giáo hoàng và nói về những chuyến đi dài: mọi người trong chuyến đi này, nhiều đồng nghiệp đã hỏi con: “Nhưng ngài có đi Argentina không?”. Ngài đã nhiều lần nói rằng có thể vào cuối năm... đây là câu hỏi đầu tiên: liệu chúng ta có đi Argentina hay không. Và câu hỏi thứ hai, ở Venezuela: như ngài biết đấy, đang có một tình huống bi thảm; trong những ngày này khi ngài đang tông du, tổng thống được bầu theo lý thuyết đã phải lưu vong ở Tây Ban Nha. Ngài sẽ gửi thông điệp gì tới người dân Venezuela? Xin cảm ơn.

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Tôi chưa theo dõi tình hình ở Venezuela, nhưng thông điệp tôi sẽ đưa ra cho các chính phủ là đối thoại và kiến​​tạo hòa bình. Chế độ độc tài là vô ích và kết thúc tồi tệ, sớm hay muộn. Hãy đọc Lịch sử Giáo hội. Tôi sẽ nói rằng chính phủ và người dân hãy làm mọi cách để tìm ra con đường hòa bình cho Venezuela. Tôi không thể đưa ra quan điểm chính trị vì tôi không biết chi tiết ở đó. Tôi biết rằng các giám mục đã lên tiếng và thông điệp của các giám mục phải tốt hơn. Và rồi, việc tôi có đi Argentina hay không: đó là điều vẫn chưa được quyết định. Tôi muốn đi phải không? Đó là dân tộc của tôi, tôi cũng muốn đi; nhưng vẫn chưa quyết định được, vì còn một số việc cần giải quyết trước. Đó là tất cả?

* Elizabeth Piqué

Câu hỏi của nhóm Tây Ban Nha: nếu ngài đi thì có thể dừng chân ở Quần đảo Canary không?

Ơ... bạn đã đọc được suy nghĩ của tôi... Tôi nghĩ về điều này một chút: đi đến Quần đảo Canary, bởi vì ở đó có những hoàn cảnh của những người di cư đến từ biển, và tôi muốn được gần gũi với chính quyền và những người dân quần đảo Canary.

11. Bonifasius Josie Susilo Hardianto (Kompas.Id)

Cảm ơn Đức Thánh Cha. Một số quốc gia đang rút khỏi cam kết với Thỏa thuận Paris do kinh tế khó khăn, đặc biệt là sau đại dịch. Nhiều quốc gia đang do dự trong việc chuyển đổi sang năng lượng sạch, ít dựa vào nhiên liệu hóa thạch. Ngài nghĩ gì về điều này?

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Tôi nghĩ vấn đề khí hậu là nghiêm trọng, nó rất nghiêm trọng. Kể từ cuộc họp ở Paris (COP21 năm 2015), là đỉnh điểm (...), thì các cuộc họp về khí hậu đã xuống dốc. Chúng ta nói, chúng ta nói nhưng chúng ta không làm. Đây là ấn tượng của tôi. Tôi đã nói về điều này trong hai tài liệu Laudato si' và Laudate Deum.

Matteo Bruni

Chúng con xin cảm ơn Đức Thánh Cha...

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Cảm ơn các bạn. Cảm ơn. Và hãy tiến bước, hãy can đảm. Hy vọng bây giờ họ cho chúng ta dùng bữa (cười) ... Không, có một điều tôi chưa trả lời ...

Matteo Bruni

Để hoàn thành câu trả lời cho Simon Leplâtre…

Đức Thánh Cha Phanxicô:

Vatican biết gì về Abbé Pierre: Tôi không biết Vatican biết chuyện đó từ khi nào, tôi không biết. Tôi không biết vì tôi không ở đây và tôi chưa bao giờ có ý tưởng điều tra về vấn đề này. Nhưng chắc chắn là sau cái chết [của Abbé Pierre], chắc chắn rồi; nhưng trước đó thì tôi không biết.

Matteo Bruni

Một lần nữa xin cảm ơn Đức Thánh Cha vì đã làm sáng tỏ điều này. Chúc cho chuyến đi có kết thúc tốt đẹp.